Nghiên cứu giống cây mới tại Công ty cổ phần Đầu tư phát triển nông nghiệp công nghệ cao Toàn Cầu (huyện Đan Phượng). Ảnh: Bá Hoạt

- Ông đánh giá thế nào về hiệu quả của Chương trình nông thôn miền núi đối với sự phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian qua?

- Chương trình hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số (gọi tắt là Chương trình nông thôn miền núi) đã thực hiện được 3 giai đoạn (1998-2002, 2004-2010 và 2011-2015), với tổng số 856 dự án được triển khai thực hiện trên cả nước. Trong 15 năm triển khai, đã có trên 1.000 lượt các nhà khoa học tham gia, tập huấn cho hơn 11.000 nông dân, đào tạo trên 5.000 kỹ thuật viên cơ sở. Hầu hết các dự án sau khi kết thúc đều được nhân rộng kết quả trên địa bàn và các địa phương lân cận. Chương trình đã thực hiện tốt việc chuyển giao và ứng dụng công nghệ cao vào các khâu của sản xuất nông nghiệp, phát triển công nghệ sử dụng năng lượng mặt trời, năng lượng gió, năng lượng biogas, ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ nông nghiệp, nông thôn và miền núi, hải đảo. Các dự án đã chuyển giao kỹ thuật về nhân giống, trồng, chăm sóc và bảo quản hoa, rau... ở quy mô hộ gia đình, quy mô công nghiệp. Nhiều dự án mang lại giá trị kinh tế cao, được người dân ủng hộ, áp dụng...
- Ông có thể nói rõ hơn về những điểm mới của Chương trình ở giai đoạn này?
- Ngoài yêu cầu như các chương trình nông thôn miền núi giai đoạn trước, Chương trình hiện nay yêu cầu chặt chẽ hơn về tính pháp lý của công nghệ cũng như quyền chuyển giao như: Công nghệ phải được công nhận là tiến bộ kỹ thuật và công nghệ mới theo quy định của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, hoặc được tạo ra từ nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước cấp bộ, cấp tỉnh, cấp quốc gia đã được đánh giá, nghiệm thu từ mức đạt trở lên. Tổ chức chủ trì phải là chủ sở hữu công nghệ hoặc có quyền chuyển giao hợp pháp công nghệ hoặc là Tổ chức chủ trì nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp bộ, cấp tỉnh, cấp quốc gia sử dụng ngân sách nhà nước tạo ra công nghệ được ứng dụng chuyển giao…
Giai đoạn 2016-2025 cũng đẩy mạnh tăng cường, hỗ trợ, ưu tiên dự án cho những vùng đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc thiểu số; tăng cường dự án có liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân trực tiếp sản xuất. 

- Có thể thấy, các giai đoạn trước đây Chương trình tập trung vào phát triển kinh tế, xã hội khu vực nông thôn và miền núi. Còn sang giai đoạn này, Chương trình mở rộng phạm vi, đối tượng là vùng dân tộc thiểu số, ông có thể nói rõ hơn về điểm này?

- Sở dĩ có sự thay đổi này là do chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước muốn quan tâm hơn đến đời sống, sự phát triển kinh tế - xã hội của bà con vùng dân tộc thiểu số, thu hẹp khoảng cách về sự phát triển giữa các vùng trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Chương trình có mục tiêu xây dựng được ít nhất 2.200 mô hình ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ có hiệu quả, có quy mô phù hợp với vùng sinh thái của từng địa bàn nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số (trong đó ít nhất 30% mô hình thực hiện ở miền núi, vùng dân tộc thiểu số). 

- Sau một năm thực hiện Chương trình ở giai đoạn mới, Bộ Khoa học và Công nghệ đang hỗ trợ gì cho các địa phương để Chương trình được thực hiện hiệu quả nhất?

- Hiện Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp rất chặt chẽ với Bộ Tài chính trong việc xây dựng Thông tư quản lý tài chính cho chương trình. Ngay từ năm 2016, Chương trình đã có những dự án được ký kết và thực hiện. Đây là kết quả từ những nỗ lực không nhỏ của Bộ Khoa học và Công nghệ và các bộ, ngành có liên quan. Bộ Khoa học và Công nghệ cũng phối hợp chặt chẽ với các địa phương trong việc hướng dẫn các tổ chức, cá nhân đề xuất nhiệm vụ dự án trong việc hoàn thiện các thủ tục hồ sơ, tư vấn lập hội đồng,… nhằm mục đích giúp dự án được triển khai sớm nhất. Ngoài ra, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đã tổ chức các lớp tập huấn cho các lãnh đạo Sở Khoa học và Công nghệ, chủ nhiệm dự án, cán bộ làm công tác tài chính dự án nắm bắt được mục tiêu, quan điểm và yêu cầu của Chương trình; tăng cường kiểm tra đôn đốc đối với những địa phương có dấu hiệu triển khai chưa tốt để có chấn chỉnh kịp thời; thường xuyên rà soát cân đối nhiệm vụ để bảo đảm tất cả các nhiệm vụ được triển khai theo đúng kế hoạch.

Đại diện các địa phương cho biết, thời gian qua, thông qua các lớp tập huấn, các tin bài trên các phương tiện thông tin đại chúng…, nhiều tổ chức, cá nhân đã nắm được các quy định liên quan đến việc xây dựng, thực hiện các dự án, từ đó đề xuất được nhiều dự án phù hợp với mục tiêu của Chương trình. Tuy nhiên, các đại biểu cũng kiến nghị, thời gian tới, khi các mô hình ứng dụng khoa học và công nghệ trong các dự án đã có kết quả, cần đẩy mạnh công tác truyền thông để nhân rộng kết quả đến với cộng đồng.

- Trân trọng cảm ơn ông!