Xác định độ tinh khiết của nguyên liệu thiết lập chất chuẩn cleistantoxin được phân lập từ quả cây chà chôi (Cleistanthus tonkinensis Jabl. Euphorbiaceae) bằng phương pháp cân bằng khối lượng (Mass-balance)
Nghiên cứu do nhóm tác giả Nguyễn Lâm Hồng, Đào Tú Anh, Lê Công Vinh, Phạm Văn Cường, Đoàn Thị Mai Hương, Nguyễn Thị Hằng, Trần Việt Hùng – trường ĐH Dược Hà Nội, Viện Hóa sinh biển, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương, Viện Kiểm nghiệm thuốc TP. Hồ Chí Minh thực hiện. Chà chôi được dùng để chữa đau dạ dày, phong thấp, đau xương, kinh nguyệt không đều. Cây chà chôi được phân bố ở Cao Bằng, Ninh Bình, Nghệ An. Cây mọc tự nhiên ở rừng núi đá vôi.
Ảnh minh họa: Internet
Cleistantoxin phân lập từ dịch chiết của quả một số loài cây thuộc chi Cách hoa (Cleistanthus) có hoạt tính ức chế mạnh trên các dòng tế bào ung thư thử nghiệm (KB, MCF7, MCF7R, HT29) với giá trị IC50 trong khoảng 14 - 36 nM (tương đương với khoảng 0,006 - 0,014 μg/ml). Nhóm tác giả đã xây dựng được quy trình phân lập, tinh chế được 4,0235g và bộ dữ liệu phổ nhận dạng cleistantoxin từ quả cây chà chôi làm nguyên liệu thiết lập chất chuẩn. Do cleistantoxin lần đầu tiên được phân lập trên thế giới, nên không có chất đối chiếu hóa học để so sánh, xác định hàm lượng cleistantoxin, vì vậy, cleistantoxin cần được thiết lập thành chất chuẩn gốc. Theo hướng dẫn của Dược điển Quốc tế (IP) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chất chuẩn gốc phải được xác định đầy đủ các đặc tính, sau các phép thử nhận dạng: tính chất, góc quay cực riêng, nhiệt độ nóng chảy; bộ dữ liệu phổ 1H-NMR, 13C-NMR, HR-MS, UV-VIS thì cần xác định độ tinh khiết bằng phương pháp cân bằng khối lượng (mass-balance).
Đối tượng nghiên cứu là cleistantoxin phân lập và tinh chế từ quả cây chà chôi được thu hái tại La Bằng, Đại Từ, Thái Nguyên (06/06/2016). Mẫu thực vật được định danh bởi Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam.
Nghiên cứu sử dụng phương pháp xác định hàm lượng nguyên chuẩn bằng phương pháp cân bằng khối lượng và định lượng, xác định độ tinh khiết sắc kí bằng HPLC.
Nhằm mục đích tìm kiếm nguồn dược liệu là quả cây thuộc chi Cách hoa (Cleistanthus) để chiết xuất cao khô đang được nghiên cứu phát triển thành thuốc, nhóm tác giả đã phân lập, tinh chế được 4,0235 g cleistantoxin để thiết lập chất chuẩn gốc theo phương pháp cân bằng khối lượng. Nguyên liệu thiết lập chất chuẩn gốc cleistantoxin được nghiên cứu xác định độ tinh khiết, hay nói cách khác hàm lượng là 99,26 % bằng phương pháp cân bằng khối lượng dựa trên độ tinh khiết sắc kí là 99,94 %, hàm lượng tạp chất bay hơi được xác định bằng phương pháp mất khối lượng do làm khô là 0,61 % và hàm lượng tạp vô cơ được xác định bằng phương pháp tro sulfat là 0,07 %, đạt yêu cầu của một chất chuẩn gốc để định lượng. Vì vậy, cần tiếp tục đóng ống, nghiên cứu độ đồng nhất, xác định giá trị ấn định và nghiên cứu độ ổn định của chất chuẩn cleistantoxin theo hướng dẫn của ISO Guide 35.
Tạp chí Dược học số 02/2019 (nnttien)