Bưởi (Citrus grandis) là một trong những loài cây ăn quả có múi có giá trị dinh dưỡng cao. Cây bưởi có khả năng thích nghi tốt, có thể trồng được ở nhiều vùng sinh thái khác nhau, tạo nên những vùng quả đặc sản như bưởi Phúc Trạch, Năm Roi, Phú Diễn, Đoan Hùng. Thái Nguyên là một tỉnh thuộc vùng trung du miền núi phía Bắc, có điều kiện sinh thái phù hợp với nhiều loại cây trồng khác nhau, vì thế có tiềm năng phát triển nhiều loại cây ăn quả có múi nói chung và cây bưởi nói riêng. Trong những năm gần đây, bưởi Da xanh đã được người dân đưa về trồng ở một số nơi trên địa bàn tỉnh. Cây bưởi Da xanh cũng giống như các loài cây ăn quả khác, có các đặc điểm sinh học điển hình như quá trình phân hóa lộc, hoa, mối liên hệ sinh trưởng giữa các đợt lộc, đặc điểm sinh trưởng của cành quả và khả năng cho năng suất quả. Để thấy được mối liên hệ giữa các đặc điểm sinh trưởng của cành quả với năng suất quả của bưởi Da xanh tại Thái Nguyên, việc nghiên cứu các đặc điểm sinh học, mối tương quan giữa chỉ tiêu sinh trưởng cành quả và năng suất quả, đồng thời xác định được các yếu tố ảnh hưởng để làm luận cứ khoa học cho việc xây dựng các biện pháp kỹ thuật nâng cao năng suất, chất lượng quả bưởi Da xanh là rất cần thiết. Bài báo này tập trung phân tích mối tương quan giữa một số chỉ tiêu sinh trưởng cành quả và năng suất quả trên cây bưởi Da xanh trồng tại Thái Nguyên.

Nghiên cứu được thực hiện trên vườn bưởi Da xanh 7 năm tuổi trồng tại vườn thí nghiệm ở xã Tức Tranh, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên. Các biện pháp kỹ thuật như bón phân, phòng trừ sâu bệnh, cỏ dại được tiến hành đồng đều trên khu thí nghiệm. Thời gian thực hiện thí nghiệm trong năm 2017, 2018.

Phương pháp bố trí thí nghiệm: chọn ngẫu nhiên 10 cây thí nghiệm. Cây làm thí nghiệm đồng đều, đại diện cho sức sinh trưởng bình thường của cây trong khu vườn thí nghiệm, cây không bị sâu bệnh phá hoại. Trên mỗi cây chọn 4 cành ngang tán đều về 4 phía - là những cành trên 1 năm tuổi. Chọn cành có đường kính khoảng 3,0 cm, tiến hành đánh dấu cành phần sát với thân chính, theo dõi khả năng ra lộc, sinh trưởng của cành mẹ, tuổi cành mẹ ở phần đánh dấu trở lên, khi cành ra lộc, tiến hành đánh dấu lộc trong đó ghi rõ ngày tháng ra lộc, theo dõi liên tục các đợt lộc mọc trên cành thí nghiệm trong thời gian 1 năm. Tổng số cành thí nghiệm ban đầu là 30 cành, được theo dõi các chỉ tiêu sinh trưởng của các cành quả và năng suất quả, trên cơ sở đó sử dụng phép toán học để phân tích mối tương quan giữa các chỉ tiêu sinh trưởng của cành quả và năng suất quả.

Các chỉ tiêu và phương pháp theo dõi: các chỉ tiêu sinh trưởng của cành quả gồm: chiều dài, đường kính, số lá, được đo đếm riêng rẽ trên các cành quả thí nghiệm; các chỉ tiêu về năng suất quả của cành quả cũng được đo đếm riêng cho từng cành mang quả. Các số liệu được phân tích bằng phần mềm thống kê để xác định mối tương quan giữa sinh trưởng cành quả và năng suất. Mức độ tương quan tuyến tính giữa các chỉ tiêu sinh trưởng (biến x) và năng suất quả (biến y) được xác định theo giá trị hệ số tương quan (r) như sau: r>0,8: tương quan chặt chẽ; r=0,6-<0,8: tương quan mức tương đối chặc chẽ; r=0,4-<0,6 tương quan mức trung bình; r<0,4: tương quan không chặt chẽ.

Trong điều kiện thời tiết, khí hậu của Thái Nguyên, các đặc điểm chiều dài, đường kính cành quả và số lá/cành quả của giống bưởi Da xanh có tương quan không chặt với năng suất quả. Tương quan tuyến tính giữa đường kính cành quả và năng suất quả có hệ số tương quan r=0,31, chiều dài cành quả và năng suất quả có hệ số tương quan r=0,21, số lá của cành quả và năng suất quả có hệ số tương quan r=0,04, giá trị của hệ số r đều ở mức tương quan không có ý nghĩa. Sự sinh trưởng và các chỉ tiêu sinh trưởng của cành quả như chiều dài, đường kính, số lá của cành quả hầu như không liên quan đến năng suất quả; cành quả chỉ đóng vai trò mang quả và vận chuyển dinh dưỡng nuôi quả, năng suất quả là do sức sống của toàn bộ cây quyết định.

Để tăng năng suất cho bưởi Da xanh trồng ở các tỉnh phía Bắc nói chung và tỉnh Thái Nguyên nói riêng, cần có các biện pháp kỹ thuật để nâng cao sức sống của toàn bộ cây.