“Làn sóng tiếp theo là AI”

“Hãy bật nhạc của Taylor Swift”, ông Vương Quang Khải vừa nói bằng tiếng Việt, vừa lái xe băng qua các khu nhà để đến trụ sở của công ty. Bảng điều khiển sáng đèn. Một giai điệu vang lên.

Ông Vương Quang Khải là Phó Tổng Giám đốc điều hành Tập đoàn VNG, một tập đoàn công nghệ khởi nghiệp từ game – và cũng là ‘kỳ lân’ đầu tiên của Việt Nam. Startup kỳ lân là thuật ngữ chỉ những startup được định giá trên 1 tỷ USD, và VNG chính là startup Việt Nam đầu tiên đạt được điều này.

Ông Khải, một nhà khoa học máy tính, từng theo học tại Columbia, và giờ đây ông là người đứng đầu Zalo AI, bộ phận thuộc tập đoàn VNG phụ trách phát triển Kiki – trợ lý ảo mà ông vừa yêu cầu bật nhạc. Bên cạnh tính năng chơi nhạc, trợ lý ảo Kiki còn cập nhật tin tức xã hội thường xuyên để trả lời các câu hỏi của người dùng.

Trợ lý ảo là một phần trong số những nỗ lực thúc đẩy AI của VNG, một hướng phát triển mà ông Khải cho là cần thiết đối với tương lai của công ty. “Nếu chúng tôi không theo kịp làn sóng tiếp theo, chúng tôi có thể sẽ bị tụt hậu”, ông nói.

Ông Vương Quang Khải phát biểu tại Zalo AI Summit 2020. Ảnh: itcvietnam

Trong suốt một thập kỷ rưỡi qua, VNG đã đa dạng hóa, mở rộng sang lĩnh vực điện toán đám mây, quảng cáo, thanh toán kỹ thuật số và phương tiện truyền thông, đồng thời xây dựng nên một trong những cơ sở người dùng trực tuyến lớn nhất cả nước.

Ứng dụng trò chuyện Zalo của tập đoàn này đã có 62 triệu người dùng, chỉ xếp sau Facebook và YouTube về mức độ phổ biến trong nước (theo We Are Social). Điều này biến nó trở thành một điểm sáng hiếm hoi về một công ty nội địa đã vượt qua các đối thủ nước ngoài. Trong khi đó, các ứng dụng nhắn tin phổ biến nhất ở những nước Đông Nam Á khác lại là ‘hàng ngoại’, chẳng hạn như Line hoặc WhatsApp.

Ứng dụng nhắn tin được xem là ứng cử viên sáng giá nhất của Việt Nam cho vị trí “siêu ứng dụng”, giống như Grab và Gojek – những ứng dụng gọi xe hiện cung cấp một loạt các dịch vụ cho người dùng trên khắp Đông Nam Á. Khi được hỏi về điều này, ông Khải – người được mệnh danh là cha đẻ của Zalo – cho biết ông không có ý định biến ứng dụng trò chơi này trở thành “người gác cổng” định đoạt việc ai có thể tiến vào thị trường rộng lớn của Việt Nam. Ông cho rằng Zalo chỉ nên trở thành một siêu ứng dụng nếu đó là điều tốt nhất với người dùng, và việc thêm quá nhiều chức năng vào đó có thể khiến người dùng cảm thấy bất tiện. “Nếu bạn muốn tất cả, thì có thể bạn sẽ không là gì cả”, ông nói.

Mặc dù hiếm có ứng dụng nào phủ khắp một quốc gia như trường hợp WeChat của Trung Quốc, nhưng trên thực tế, Zalo cũng trở thành một phần cuộc sống hằng ngày của người dân Việt Nam. Ứng dụng này tích hợp 39 chức năng, cho phép người dùng thực hiện mọi việc từ mua hàng tại cửa hàng, mua vé máy bay đến thanh toán học phí và truy cập các dịch vụ công. Ứng dụng này còn là một cửa ngõ để nhiều thương hiệu kết nối với khách hàng. Ví dụ, VNG đã đạt được thỏa thuận phối hợp với công ty giao thức ăn Baemin của Hàn Quốc.

Mặc dù ông Khải không đưa ra nhận định rõ ràng về việc Zalo có nên trở thành một siêu ứng dụng hay không, nhưng ông rất kiên quyết với quan điểm: “Làn sóng tiếp theo là AI. Và chúng tôi nên đầu tư vào đó”.

Hình thành hệ sinh thái các ứng dụng

Vào tháng 12 vừa qua, Zalo AI đã ra mắt phiên bản Kiki dành cho loa thông minh, nó được xây dựng trên công nghệ tương tự như Alexa của Amazon và Siri của Apple, nhưng bằng tiếng Việt. Zalo đang đàm phán với một công ty hàng đầu về bảng điều khiển để ra mắt Kiki cho thị trường xe hơi phổ thông vào quý 3 năm nay.

Nhóm của ông Vương Quang Khải thường phát triển những công cụ AI như nhận dạng khuôn mặt – hiện Viet Capital Bank đang sử dụng công cụ này để xác minh khách hàng, danh sách phát nhạc của Kiki – được đào tạo thông qua thư viện bài hát của một doanh nghiệp khác cũng thuộc VNG, Zing Music. Ngoài ra, nhóm cũng đang thử nghiệm beta một dịch vụ phiên âm các tin nhắn âm thanh trên Zalo chat.

Khả năng tiếp cận của Zalo đã giúp VNG thu hút được những nhà đầu tư quốc tế, bao gồm hai quỹ nhà nước của Singapore, Temasek và GIC, Golman Sách, và hai quỹ được cho là thuộc sở hữu của Tencent Holdings (Trung Quốc).

Tencent, nhà phát hành game lớn nhất thế giới và cũng là công ty tạo ra WeChat, còn có một mối quan hệ khác với VNG. Cho đến tháng sáu, Chủ tịch Martin Lau của tập đoàn này vẫn ngồi trên ghế hội đồng quản trị của VNG, VNG cũng phải trả phí phần mềm và dịch vụ kỹ thuật đều đặn cho công ty này.

VNG cũng đã quyết định niêm yết cổ phiếu trên sàn chứng khoán Nasdaq, dù rằng thương vụ IPO vẫn chưa thành hiện thực. Công ty đã ký một biên bản ghi nhớ với nhà điều hành sàn giao dịch chứng khoán để chuẩn bị cho đợt phát hành cổ phiếu đầu tiên ra công chúng vào năm 2017. Dù VNG không thiếu tham vọng, nhưng giảng viên tài chính Hồ Quốc Tuấn - thuộc Đại học Bristol – cho biết các nhà đầu tư hiện tại và tương lai sẽ muốn xem liệu các khoản đầu tư của chính VNG có thành công hay không. Công ty này đã đổ hàng triệu USD vào các ứng dụng ví điện tử và thương mại điện tử, vốn đã hoạt động thua lỗ trong nhiều năm.

Kể từ khi thành lập, VNG đã tích hợp hơn 20 dịch vụ khác nhau, bao gồm fintech, đám mây, game và các nền tảng như ứng dụng trò chuyện. Một số nền tảng chưa đạt được sức hút như mong đợi, chẳng hạn như trang thương mại điện tử, mạng xã hội và công cụ tìm kiếm của riêng nó. Một số kế hoạch khác cũng không thành công, vì VNG chưa thể xin giấy phép ngân hàng để thực hiện các khoản vay hoặc các sản phẩm tài chính khác.

Ông Hồ Quốc Tuấn nói thêm, hoạt động kinh doanh của VNG liên kết với nhau theo ba hướng. Đầu tiên, có 39 tính năng trên Zalo và ZaloPay, và nó cũng liên kết với bên bán hàng thứ ba, đó là trang Zing News và Tiki – trang thương mại điện tử mà VNG nắm giữ 22% cổ phần.

Thứ hai, các bộ phận của nó giao nhau. Những công ty con của VNG đã dùng data server được cung cấp bởi một công ty con khác trong cùng tập đoàn.

Thứ ba, bộ phận AI thực hiện nghiên cứu dựa trên dữ liệu của ZaloPay. Điều này tương tự như việc Google sử dụng dữ liệu từ một dịch vụ hiện có, Google Photos, làm nguồn dữ liệu cung cấp cho nghiên cứu học máy của mình.

Hệ sinh thái mà tập đoàn VNG xây dựng đã hoạt động đầy hiệu quả, với sự phối hợp nhịp nhàng giữa các công ty con.

Dù có thể chờ đợi các công ty của Mỹ tiến vào thị trường Việt Nam và mang đến các công nghệ AI, thay vì VNG phải tự mình phát triển, nhưng theo ông Khải, những ý tưởng tốt thường đến từ việc cạnh tranh, đặc biệt là trong các lĩnh vực mà VNG có lợi thế. Chẳng hạn, việc phục vụ bằng tiếng Việt đã mang lại ưu thế cho các ứng dụng của công ty, và làm nền tảng cho tính năng nhận dạng giọng nói của Kiki.

“Cái hay của cuộc sống là mọi người thường có những quan điểm khác nhau, cũng như cố gắng làm những điều khác biệt”, ông Khải cho biết. “Nếu mọi người làm những việc giống nhau hay tạo ra những thứ y hệt nhau, thì sẽ thật nhàm chán”. Ông nói thêm, “Công nghệ cũng vậy”.

Những thách thức trong tương lai

Nhưng ngay cả khi tập đoàn này đang hướng đến các công nghệ tương lai, họ vẫn chưa tìm ra được một phương tiện nào thu về lợi nhuận như game. Bộ phận này đóng góp 79.2% trong tổng doanh thu 6 nghìn tỷ đồng (262 triệu USD) – theo báo cáo tài chính vào năm 2020 của VNG. Tập đoàn này có kế hoạch mở rộng thị trường sang Ấn Độ, Nga, Mỹ Latin và Đông Nam Á, điều này có thể đưa VNG trở thành đối trọng với Sea Group – tập đoàn ở hữu nhà sản xuất các game như Garena, có trụ sở tại Singapore – và Tencent.

Những hình thức thu lợi nhuận khác của VNG đến từ các dịch vụ B2B (hình thức kinh doanh giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp). Điều này đặt ra mối đe dọa với các đối thủ nước ngoài là Amazon và Alibaba. Và nguồn thu lớn thứ hai, quảng cáo, đã tăng từ 10,6% vào năm 2015 lên 16,3% doanh thu của tập đoàn vào năm 2020. Nhìn chung, VNG báo cáo lợi nhuận sau thuế 8,3 triệu USD vào năm ngoái.

Ở một khía cạnh nào đó, VNG đã phát triển song song với tình hình của Việt Nam. Năm 2004, nó vẫn còn tên là Vinagame, một công ty khởi nghiệp nhỏ đầu tư vào trò chơi máy tính và quán cà phê internet. Thời điểm đó, Việt Nam chưa gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới, và ít được biết đến về thương mại.

Bẵng đi một thời gian, công ty nhỏ ấy giờ đã trở thành VNG và bổ sung một loạt các dịch vụ quan trọng đối với nền kinh tế xã hội của Việt Nam – ví điện tử, điện toán đám mây – trong khi tốc độ, sự ổn định và những sticker dễ thương trong ứng dụng chat đã chiếm được cảm tình của người dân trong nước.

Trong cùng thời gian ấy, Việt Nam đã ký một loạt các thỏa thuận thương mại và các nhà máy đã chuyển từ sản xuất áo sơ mi và ví tiền sang điện thoại và chip. Ông Lê Hồng Minh, nhà sáng lập VNG, bày tỏ hi vọng, một ngày nào đó, mọi người sẽ nhắc đến Việt Nam như một quốc gia công nghệ thay vì chỉ gắn liền với chiến tranh.

Lên kế hoạch về giai đoạn tăng trưởng tiếp theo của công ty hứa hẹn sẽ là một thách thức. “Xây dựng các sản phẩm Internet tương tự như việc leo núi”, ông Khải chia sẻ. “Lúc đầu thì nó không vui lắm, và bạn mệt nhoài. Đôi khi bạn còn ghét chính mình.”

Nhưng cuối cùng, “khi nhìn lại, chúng tôi cảm thấy rất hạnh phúc”.

Hà Trang