Các đại biểu trong phiên thảo luận lễ công bố hai báo cáo.

Không có mô hình mẫu về đổi mới sáng tạo cho tất cả doanh nghiệp

Bộ Khoa học và Công nghệ, Ngân hàng thế giới (WB) và Đại sứ quán Australia tại Việt Nam vừa công bố các báo cáo về "Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo Việt Nam" và "Đánh giá tác động của công nghệ đến tăng trưởng kinh tế". Đại diện doanh nghiệp và các chuyên gia quốc tế đã có nhiều chia sẻ về thực trạng hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo cũng như ảnh hưởng của hoạt động này tới tăng trưởng kinh tế của Việt Nam.

Cụ thể, khi bàn về vai trò của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong phát triển kinh tế - xã hội và tại doanh nghiệp, đại diện doanh nghiệp Rạng Đông cho rằng, để thay đổi doanh nghiệp gặp rất nhiều thách thức, trước hết là thay đổi thói quen, sau đó là thiếu thông tin. Ông cho rằng, không có mô hình mẫu về đổi mới sáng tạo cho tất cả doanh nghiệp mà phải tìm bước đi phù hợp với năng lực và trình độ của mỗi doanh nghiệp.

Tuy nhiên, ông cũng khẳng định, sáng tạo và đổi mới công nghệ sẽ là chìa khóa cho doanh nghiệp muốn bứt phá. Theo đó ở công ty ông xây dựng 3 trung tâm nghiên cứu (ánh sáng, công nghệ số và phát triển các mô hình kinh doanh trên nền tảng thương mại số). Mục đích hướng tới sáng tạo, thiết kế tại Việt Nam, người Việt Nam sản xuất nhưng sản phẩm mang lại giá trị gia tăng cao.

Bà Phạm Hiền, dự án Data61- CSIRO đánh giá, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là trụ cột trong quan hệ chiến lược giữa Việt Nam và Australia. Bà cho biết, Việt Nam đang được hưởng lợi từ việc áp dụng khoa học công nghệ, thấy sự khác biệt giữa các ngành nghề khác nhau đã và đang tận dụng kết quả của khoa học công nghệ.

Tuy nhiên, nhiều ngành mới nổi vẫn cần tiếp tục tích lũy kiến thức đổi mới sáng tạo và làm thế nào để thương mại hóa kết quả khoa học công nghệ này. Thông qua các nghiên cứu gần đây, bà Hiền cho rằng nhiều ngành tại Việt Nam có phát triển mạnh mẽ về khoa học công nghệ như ngành năng lượng (năng lượng tái tạo, năng lượng mặt trời, gió, quản lý điện lực). Đặc biệt ngành dược trở thành lĩnh vực nổi trội trong áp dụng đổi mới sáng tạo trong việc đưa ra sản phẩm mới.

Điều đó cho thấy thị trường Việt Nam đang trong giai đoạn đầu áp dụng đổi mới công nghệ, thể hiện tỷ trọng SCI đang ngày càng tăng. Trước đây 5 năm tỷ trọng này mới ở 5% nhưng đã tăng đáng kể lên tới 20% hiện nay. Đặc biệt Việt Nam đang có những chủ thể "chơi lớn" - năng động, có đầu tư lớn, cũng như sẵn sàng phát triển ứng dụng công nghệ mới trên thị trường.

Đổi mới sáng tạo giúp Việt Nam vượt qua thách thức

Theo bà Robyn Mudie, Đại sứ Australia tại Việt Nam, Austrailia đã và đang hỗ trợ Việt Nam trong giai đoạn vừa qua nhất là đại dịch Covid-19 cũng như hoạch định các chính sách dựa trên các bằng chứng về các báo cáo khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo Việt Nam.

"Chúng tôi có niềm tin chung rằng đổi mới và công nghệ là yếu tố thúc đẩy kinh tế và nhiều lĩnh vực. Chúng tôi cam kết đẩy mạnh điểm mốc trong hợp tác với đối tác Việt Nam để có thể đẩy mạnh hợp tác sáng tạo", bà nói.

Bà Robyn Mudie, Đại sứ Australia tại Việt Nam cho rằng, đổi mới và công nghệ là yếu tố thúc đẩy kinh tế và nhiều lĩnh vực.

Theo bà Robyn Mudie, đây là cơ hội quan trọng thảo luận báo cáo, đưa ra quan điểm trong bối cảnh đổi mới sáng tạo nhằm thúc đẩy chia sẻ kiến thức, đưa ra giải pháp dịch chuyển kinh tế tại Việt Nam. Báo cáo với những sáng kiến, trao đổi chính sách thực hiện bởi các chuyên gia giúp đưa ra khuyến nghị về nền kinh tế trong tương lai, để phát triển hai mô hình kinh tế hiện đại để lượng hóa đóng góp tiến bộ khoa học công nghệ tới tăng trưởng kinh tế.

Các khuyến nghị đưa ra trong báo cáo Việt Nam 2035 cũng là cơ sở phân tích, định hướng chính sách kinh tế xã hội Việt Nam trong thời gian tới. "Chúng tôi hy vọng Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ tận dụng tốt báo cáo và hai mô hình để phát triển các chính sách khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của Việt Nam trong thời gian tới", bà Robyn Mudie nói thêm.

Bà Carolyn Turk, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam cho rằng sự phát triển kinh tế Đông Á trong thập kỷ qua rất đáng chú ý khi giúp hàng triệu người thoát nghèo. Các thách thức về xung đột toàn cầu, đại dịch Covid-19 và tăng trưởng năng suất chậm lại khiến khu vực khó bắt kịp, đây cũng là vấn đề của Việt Nam.

Biến đổi khí hậu cũng làm gia tăng tính tổn thương, đại dịch đảo ngược kết quả giảm nghèo cho thấy tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số với phát triển kinh tế cũng như quá trình số hóa. Tăng cường nguồn nhân lực cũng đóng vai trò quan trọng để có thể đổi mới sáng tạo.

Bà Carolyn Turk, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam nhấn mạnh, đổi mới sáng tạo trở thành chìa khóa để vượt qua các thách thức hiện có.

Bà cho rằng, có nhiều bằng chứng cho thấy việc áp dụng công nghệ cho thấy kết quả tốt về mặt kinh tế và cách tư duy giúp xây dựng khung chính sách giúp gắn kết nguồn lực. "Báo cáo là cơ sở để các nhà chính sách sử dụng hoạch định về chiến lược, là đóng góp khoa học, phù hợp với các lĩnh vực chính", bà nói và cho rằng, Việt Nam có thể nâng cao năng lực doanh nghiệp, thúc đẩy hấp thụ công nghệ mới, tăng cường khả năng tiếp cận.

"Đổi mới sáng tạo trở thành chìa khóa để vượt qua các thách thức hiện có, là chiến lược đột biến cho đổi mới sáng tạo Việt Nam", Giám đốc WB tại Việt Nam nói.

Trong Báo cáo "Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ở Việt Nam", các chuyên gia Ngân hàng thế giới tập trung phân tích những thay đổi cụ thể về chính sách và đề xuất phương án thể chế để tăng cường ứng dụng công nghệ và ĐMST trong doanh nghiệp. Các thông tin này có ý nghĩa quan trọng, là thông tin đầu vào nhằm hỗ trợ xây dựng Chiến lược khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo giai đoạn 2021-2030 và Chiến lược phát triển KTXH 10 năm 2021-2030.

Để xây dựng báo cáo, Bộ Khoa học và Công nghệ và WB đã tổ chức nhiều cuộc gặp mặt cấp cao, trao đổi chuyên môn giữa hai bên nhằm thống nhất về phương pháp triển khai và nội dung của báo cáo. Các chuyên gia của WB thông qua nhiều hội thảo, trao đổi và làm việc với các cơ quan có liên quan của Việt Nam thu thập thông tin. Nhiều bộ, ngành, Sở Khoa học và Công nghệ, trường Đại học cùng khoảng 200 doanh nghiệp trên cả nước đã cung cấp thông tin đầu vào quan trọng cho báo cáo.

Trong Báo cáo "Đổi mới công nghệ ở Việt Nam - Đánh giá tác động của công nghệ đến tăng trưởng kinh tế" cung cấp bộ dữ liệu về công nghệ (với trên 4.5 triệu biểu ghi) trong tổng thể số liệu về kinh tế - xã hội của Việt Nam cả giai đoạn 2001-2019. Các dữ liệu này được tổng hợp, phân loại đồng bộ, thống nhất, sử dụng các mô hình toán kinh tế tiên tiến để bước đầu định lượng được đóng góp của tiến bộ công nghệ vào tăng trưởng kinh tế, cũng như cơ chế khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tác động vào nền kinh tế của Việt Nam. 

Những kết quả của dự án này có thể là nguồn dữ liệu tham khảo quan trọng cho việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045, trong đó các yếu tố về hiệu quả và tính sáng tạo đóng vai trò ngày càng quan trọng, vượt qua các yếu tố cơ bản là vốn và lao động giá rẻ.

Phong Lâm