Có nhiều phương pháp khác nhau để điều trị viêm nhưng cho đến nay phổ biến nhất là sử dụng thuốc kháng viêm không steroid (non-steroidal anti-inflammatory drug, NSAID). Mỗi ngày trên toàn thế giới có khoảng 30 triệu người dùng thuốc NSAID. Thuốc NSAID được sử dụng trong điều trị viêm cấp tính, mãn tính và có hiệu quả cao trong phần lớn các trường hợp. Hơn 40 loại NSAID khác nhau đã được khám phá và chia thành nhiều loại khác nhau dựa trên cấu trúc và yếu tố nguy cơ. Phần lớn NSAID hấp thu hoàn toàn, ít chuyển hóa lần đầu qua gan, liên kết chặt chẽ với protein huyết thanh và có thể tích phân bố nhỏ. Thuốc NSAID khác nhau về thời gian bán hủy, con đường hấp thu và khả năng dung nạp. Thuốc NSAID trong cùng một nhóm sẽ có các đặc tính tương đồng nhau. Diclofenac và ibuprofen là những NSAID được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới. Theo sau là naproxen, indomethacin, piroxicam và ketoprofen. Thuốc ibuprofen, naproxen và aspirin là thuốc không cần kê đơn và được sử dụng trong điều trị nhiều trường hợp đau từ đau đầu đến đau sau phẫu thuật. Tuy nhiên, phần lớn NSAID được sử dụng trên toàn cầu đều được kê đơn trong chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Ảnh minh họa

Khi mô gặp tổn thương (nhiễm trùng hoặc chấn thương), cơ thể sẽ phản ứng bằng cách khởi động quá trình viêm. Trong hầu hết các trường hợp, tình trạng viêm là một điều tốt vì giúp giải quyết được tổn thương bao gồm việc loại bỏ kích thích gây tổn thương và thay thế mô tổn thương bằng mô bình thường. Bạch cầu trung tính được huy động ngay lập tức, tiếp theo là đại thực bào và bạch cầu đơn nhân trong những ngày tiếp theo và cuối cùng là tế bào lympho và tế bào huyết tương để tái tạo mô. Tuy nhiên, có một số trường hợp viêm cấp tính chuyển thành viêm mãn tính hoặc viêm cấp tính không mong muốn (thường do đau dữ dội và mất chức năng). Trong những trường hợp này, NSAID có thể được sử dụng để giảm hoặc ngăn chặn quá trình viêm, để tăng chất lượng cuộc sống hoặc chữa lành vết thương.

Dù là loại thuốc nào thì tất cả NSAID đều có cùng một cơ chế hoạt động là giảm lượng prostaglandin. Prostaglandin thúc đẩy quá trình viêm thông qua điều chỉnh sự giãn mạch, kết tập tiểu cầu và được tìm thấy trong hầu hết mô của con người. Có nhiều loại prostaglandin và việc sản xuất prostaglandin được xúc tác bởi hai dạng enzym cyclooxygenase (COX): COX-1 và COX-2.

NSAID hoạt động như chất ức chế thuận nghịch đối với enzym COX, liên kết với phân tử arginin phân cực, được tìm thấy ở cả hai dạng COX và ức chế chức năng enzym thông qua sự cản trở không gian. Sự ức chế này làm giảm mức độ sản xuất prostaglandin, do đó làm giảm đau và sốt. Prostaglandin được sản xuất bởi enzym COX-1, có chức năng hỗ trợ đông máu và bảo vệ niêm mạc dạ dày tránh môi trường acid cao. Việc ức chế enzym COX-1 và làm mất các chức năng điều tiết này, gây ra các tác dụng phụ không mong muốn liên quan đến việc sử dụng NSAID như loét dạ dày và chảy máu dạ dày.

Các NSAID hướng mục tiêu chọn lọc COX-2 đã được phát triển. Vị trí hoạt động của COX-2 lớn hơn so với COX-1, cho phép đạt được tính chọn lọc thông qua việc sử dụng các loại thuốc cồng kềnh để tiếp cận arginin phân cực trong COX-1. Tuy nhiên, chỉ có celecoxib là loại thuốc ức chế enzym COX-2 chọn lọc duy nhất được bán hoặc sử dụng trên thị trường dược phẩm tại Hoa Kỳ. Các loại thuốc chọn lọc COX-2 được phát triển trước đây chẳng hạn như rofecoxib và valdecoxib đã bị rút khỏi thị trường do tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ tiến triển khi sử dụng lâu dài (toàn thân). Do đó, đại đa số bệnh nhân được dùng NSAID không chọn lọc và dùng bằng đường uống. Khi dùng toàn thân, NSAID không chọn lọc thường gây ra nhiều tác dụng phụ như buồn nôn, nôn, đau bụng, ợ chua, chóng mặt và nhức đầu. Các tác dụng phụ nghiêm trọng hơn liên quan đến NSAID là đau tim, đột quỵ, loét dạ dày và chảy máu dạ dày. Những tác dụng phụ này xảy ra do lượng prostaglandin bị giảm trong toàn bộ cơ thể, ở cả những mô đang biểu hiện viêm và những mô không bị viêm. Các tác dụng phụ ít phổ biến nhưng đe dọa tính mạng nhiều hơn, chúng là mối quan tâm đáng kể đối với những bệnh nhân đã mắc bệnh tim hoặc sức khỏe kém.

Do những tác dụng phụ này, gần đây đã có xu hướng rời bỏ việc sử dụng NSAID tác dụng toàn thân. Các loại thuốc kháng viêm khác chẳng hạn như các phân tử nhỏ có nguồn gốc tự nhiên đang được khám phá để sử dụng rộng rãi. Liệu pháp thay thế này có nhiều cơ chế để giảm thiểu tình trạng viêm nhưng cũng đi kèm với các tác dụng phụ. Do đó, sẽ thuận lợi và hợp lý hơn nếu tập trung vào cải thiện phương pháp điều trị với NSAID hiện có vì chúng thường có hiệu quả cao. Sử dụng hệ phân phối thuốc (tăng tác dụng, hướng mục tiêu) là phương pháp thay thế hấp dẫn nhằm kiểm soát phóng thích NSAID. Thuốc có thể được cung cấp tại chỗ, chỉ đạt đến nồng độ điều trị tại nơi được tiêm hoặc cấy vào cơ thể. Điều này giúp giảm đáng kể tác dụng phụ.

Trong trường hợp thuốc NSAID, điều này có lợi khi không làm tăng acid dịch vị hay làm giảm chất nhầy gây loét dạ dày vì hệ phân phối chỉ phóng thích thuốc ở nơi cần tác động. Hệ phân phối thuốc có thể lưu thông khắp toàn bộ cơ thể nhưng không gây tác dụng phụ tại vị trí không mong muốn, ví dụ như dạ dày do thuốc NSAID được bao bọc bởi phương tiện phóng thích và hạn chế thuốc tiếp xúc trực tiếp với các vị trí không phải mục tiêu.

Nếu NSAID có thể được phân phối theo cách thông minh hơn, thông qua hệ phân phối thuốc thì các tác dụng phụ toàn thân liên quan đến NSAID sẽ giảm đáng kể hoặc có thể hoàn toàn loại bỏ. Có nhiều nhóm nghiên cứu đã thực hiện thành công mục tiêu sử dụng hệ phân phối thuốc NSAID, nghiên cứu này sẽ tổng kết những phương pháp nổi bật và thành công trong thời gian từ 1995 đến nay. Với thông tin này, hy vọng rằng các nhóm nghiên cứu sẽ điều chỉnh các thử nghiệm trong tương lai để lấp đầy khoảng trống kiến thức trong lĩnh vực này.

Có rất nhiều nghiên cứu đã và đang được thực hiện để khám phá phương tiện hoặc hệ thống tiềm năng phân phối thuốc cho NSAID như một phương pháp thay thế cho việc phân phối toàn thân. Cung cấp thuốc toàn thân đã được chứng minh là gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng và việc giảm thiểu các tác dụng phụ này là rất cần thiết do thuốc chống viêm có ứng dụng và sử dụng rộng rãi. Mặc dù nhiều nghiên cứu trong số này vẫn đang trong giai đoạn phát triển ban đầu nhưng có đủ dữ liệu để kết luận rằng toàn bộ lĩnh vực có thể được cải thiện bằng lựa chọn thông minh hơn về cả hai loại: vector phân phối và NSAID. Những lựa chọn này sẽ phụ thuộc rất nhiều vào ứng dụng phân phối. Phân phối qua da yêu cầu các thuộc tính rất cụ thể để hoạt động chính xác. Những trường hợp khác như phân phối cục bộ ít yêu cầu điều kiện hơn. Đã có những thành công trong lĩnh vực này nhưng cũng có những thất bại có thể tránh được do thiếu tiêu chuẩn hóa và dữ liệu công khai. Khi lĩnh vực tiếp tục mở rộng, các tài liệu đánh giá như nghiên cứu này sẽ trở nên quan trọng để hỗ trợ thiết kế thử nghiệm trong tương lai, đặc biệt cho phép các nhà nghiên cứu xác định thuốc và phương tiện phân phối có lợi nhất để theo đuổi và cuối cùng để xác định hệ phân phối NSAID tối ưu cho sử dụng lâm sàng.