Ảnh minh họa: Internet

Rừng đóng vai trò quan trọng không thể thiếu đối với việc duy trì sự sống trên trái đất thông qua sự hấp thụ và tích tụ carbon dioxide (CO2) (Brack, 2019) và cung cấp oxygen cho bầu khí quyển duy trì sự sống  của nhân loại.  Rừng  hấp  thụ khoảng  1/12 lượng CO2 trong khí quyển và lưu trữ khoảng 72% tổng lượng carbon trong các bể chứa trên toàn cầu (Malhi et al., 2002). Trong đó, 1/2 được hấp thụ bởi rừng  nhiệt đới và rừng cận nhiệt đới  (Canadell  & Raupach, 2008). Ngược  lại, trong giai đoạn  2011-2015 trên toàn cầu đã mất đi 0,57 Gt carbon, trong đó, nạn phá rừng vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trong cùng giai đoạn này đã làm phát thải trở lại khí quyển 0,8 Gt và 0,27 Gt carbon đối với 2 loại rừng tương ứng (Federici et al., 2015).

Sự tích lũy carbon hữu cơ trong các hệ sinh thái rừng có thể thay đổi do tác động bởi con người như việc phá rừng để sản xuất, phát triển ngành du lịch sinh thái, ngoài ra còn do môi trường thay đổi làm tăng nhiệt độ bầu khí quyển làm mực nước biển dâng, hạn hán, cháy rừng đã làm cho rừng bị suy thoái dẫn đến giảm sự hấp thụ CO2 (Müller et al., 2014).

Rừng ngập mặn chiếm một phần nhỏ bề mặt trái đất, nhưng có vai trò quan trọng trong việc đóng góp vào các dịch vụ hệ sinh thái, bao gồm lưu trữ carbon (C) (Viên Ngọc Nam, 2016). Tuy nhiên, khả năng tích tụ carbon của rừng ngập mặn không đồng nhất do sự phân bố trên toàn cầu  với các điều  kiện tác động của hệ sinh thái khác nhau. Sự biến động của nhiệt độ, độ ẩm, tính chất nền đất và tính chất thủy triều (Chapman, 1977; Phan & Hoang, 1993; Saenger & Snedaker, 1993),  hay sự thay đổi địa hình, chất khoáng hữu dụng, độ tơi xốp của đất, tốc độ gió, dòng chảy và năng lượng sóng triều cũng làm thay đổi sự tích tụ carbon (Robertson & Alongi, 1992). Nghiên cứu của André (2018) về tác động của các quá trình địa mạo và môi trường ven biển trong gần 50 năm qua cho thấy lượng carbon hữu cơ trong đất đã giảm thấp đến 50% (chênh lệch khoảng 200 Mg/ha), riêng ở bờ biển các đồng bằng trẻ giảm đến 86% (khoảng 400 Mg/ha).

Đã có các nghiên cứu trước đây có liên quan đến sự tích lũy hữu cơ trong đất rừng ngập mặn tại vùng Đồng  bằng  sông  Cửu  Long, như ảnh hưởng của dạng lập địa và tần số ngập triều lên tính chất lý hóa học đất tại rừng ngập mặn Cần Giờ của Lê Tấn Lợi (2011) và ảnh hưởng của cao trình đến khảnăng tích lũy carbon dưới  mặt đất  của  rừng ngập mặn Cồn Ông Trang huyện Ngọc Hiển của Lê Tấn Lợi và Lý Hằng Ni (2015), cũng như nghiên cứu ảnh hưởng của cao trình đến  sự tích lũy carbon cho các kiểu rừng ngập mặn Cà Mau của Nguyễn Hà Quốc Tín và ctv. (2014).

Để góp phần làm phong phú hơn nguồn dữ liệu khoa học về sự tích tụ carbon trong các hệ sinh thái rừng nói chung và hệ sinh thái rừng ngập mặn ởvùng Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng, mục tiêu nghiên cứu  của đề tài là đánh giá khả năng tích tụ carbon  trong đất ở 3 trạng thái rừng khác nhau tại Vườn  Quốc gia mũi Cà Mau, từ đó góp phần cho giải pháp bảo vệv à phát triển hệ sinh thái rừng ngập mặn và tăng sự tích tụ carbon trong các hệ sinh thái rừng nói chung.

Nghiên cứu đất rừng ngập mặn tại Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau cho thấy dung trọng đất không cao và đều biến động giảm dần theo độ sâu. Chỉ số pH trong các tầng đất và giữa 3 trạng thái rừng đều biến động trong khoảng trung tính. Nồng độ EC trong đất có sự khác biệt không đều giữa 3 trạng thái rừng và giữa các độ sâu. EC trong cả 3 trạng thái rừng đều có xu hướng tăng dần theo độ sâu. Nồng độ muối trong đất cũng biến động không đều, đồng  thời có xu hướng tăng dần theo độ sâu, có sự khác biệt giữa các tầng và giữa 3 trạng thái rừng. Chất hữu cơ biến động không đều, nhưng có xu hướng giảm dần theo độ sâu và tăng trở lại khi đến độ sâu hơn 80-100 cm.

Hàm lượng carbon tích tụ đều giảm dần theo độ sâu ở cả 3  trạng thái rừng và hầu  hết không có sự khác biệt hàm lượng carbon tích tụ giữa các độ sâu và giữa 3 trạng thái rừng. Kết quả phân tích tương quan cho thấy chỉ có dung trọng, pH, EC và chất hữu cơ là có tương quan với hàm lượng carbon tích lũy. Trong đó, dung trọng và chất  hữu cơ có mức độ tương quan rất chặt. Nghiên cứu còn giới hạn, chỉ nghiên cứu sự tích tụ carbon trong đất của 3 trạng thái rừng và một số tính chất đất tại Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau; vì thế, cần mở rộng nghiên cứu ở nhiều nơi và khảo sát chi tiết hơn nữa các điều kiện tác động đến dự tích tụ carbon.