TS Nguyễn Viết Chức cho ý kiến về giải pháp hạn chế tình trạng sản phẩm của Việt Nam bị nước ngoài đăng ký quyền sở hữu trí tuệ. Ảnh: báo Thế giới & Việt Nam

Hạn chế tình trạng "hớt tay trên" trong đăng ký quyền sở hữu trí tuệ

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì soạn thảo, trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ hai (tháng 10/2021). Dự án luật sẽ được Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp thứ ba, khai mạc tháng 5. Góp ý về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật sở hữu trí tuệ, TS Nguyễn Viết Chức, Phó chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Văn hóa - Xã hội (Ủy ban Trung Ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam) đã nêu thực trạng nhiều sản phẩm, hàng hóa của người Việt bị tổ chức, cá nhân nước ngoài đăng ký quyền sở hữu trí tuệ.

Để tránh tình trạng trên, ông Nguyễn Viết Chức cho rằng, luật sửa đổi phải hoàn thiện thể chế, bảo đảm các tổ chức, cá nhân làm ra, sáng tạo ra sản phẩm phải đi đăng ký quyền sở hữu trí tuệ. Các cơ quan quản lý Nhà nước cũng phải tạo thuận lợi để tổ chức, cá nhân đăng ký quyền sở hữu trí tuệ.

Câu chuyện quyền sở hữu trí tuệ các sản phẩm của Việt Nam rơi vào tay nước ngoài được đặc biệt chú ý trong năm 2021. Khi đó, gạo ST24, ST25 do kỹ sư Hồ Quang Cua cùng nhóm nhà khoa học nghiên cứu, lai tạo, trong đó ST25 đã đạt giải thưởng gạo ngon nhất thế giới tại cuộc thi ở Philippines năm 2019 và giải nhì năm 2020 trong cuộc thi ở Mỹ. Tuy nhiên đến tháng 5/2021, bốn doanh nghiệp ở Mỹ đã xin đăng ký bảo hộ nhãn hiệu này.

Tại Australia, gạo ST25 cũng đang bị một doanh nghiệp đăng ký bảo hộ nhãn hiệu. Trường hợp doanh nghiệp Mỹ được cấp chứng nhận thương hiệu, doanh nghiệp Việt Nam muốn xuất khẩu hai loại gạo này sang Mỹ sẽ phải thông qua doanh nghiệp chủ sở hữu thương hiệu ở nước này.

Trước đó, trong báo cáo giải trình, tiếp thu dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi của Uỷ ban Pháp luật do Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng trình bày nêu rõ, sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 103 điều của Luật Sở hữu trí tuệ (tăng 10 điều so với dự thảo Luật đã trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 2), có 12 điều chỉnh sửa đổi, bổ sung về kỹ thuật, bãi bỏ một số quy định tại 5 điều. Đồng thời sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giá, Luật Hải quan, Luật Khoa học và Công nghệ, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Theo Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật, dự thảo Luật sau khi được tiếp thu, chỉnh lý theo ý kiến của các đại biểu Quốc hội tại kỳ họp thứ 2 đã đáp ứng mục tiêu đề ra trong việc sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ, bảo đảm chất lượng, thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, phù hợp với các cam kết quốc tế theo Hiệp định CPTPP, Hiệp định EVFTA và các điều ước quốc tế khác có liên quan mà Việt Nam là thành viên, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, bảo đảm tính đồng bộ, khả thi, tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Hiện có 2 vấn đề lớn Chính phủ xin ý kiến Quốc hội. Đó là, về giao quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước.

Đa số ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành quy định giao quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách Nhà nước cho tổ chức chủ trì; đồng thời đề nghị mở rộng giao quyền đăng ký đối với giống cây trồng và một số đối tượng của quyền tác giả (chương trình máy tính); cần có cơ chế phân chia hợp lý lợi ích giữa Nhà nước, tổ chức chủ trì và tác giả để thể chế hóa Nghị quyết số 20-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng.

Tiếp thu ý kiến đa số đại biểu Quốc hội, nội dung này được chỉnh lý theo hướng đối với đề nghị mở rộng giao quyền đăng ký cho tổ chức chủ trì với một số đối tượng của quyền tác giả, do tính đặc thù của đối tượng quyền tác giả, bảo đảm phù hợp với thực tiễn, thông lệ quốc tế, dự thảo Luật không mở rộng giao quyền đăng ký đối với một số đối tượng của quyền tác giả.

Đối với các chương trình, phần mềm máy tính gắn liền với các thiết bị, máy móc được bảo hộ dưới dạng sáng chế, thiết kế bố trí để vận hành các thiết bị, máy móc đó thì có thể áp dụng cơ chế chuyển giao quyền sở hữu đối với sáng chế, thiết kế bố trí là kết quả của nhiệm vụ nghiên cứu khoa học sử dụng ngân sách Nhà nước.

Để bảo đảm kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ có sử dụng ngân sách nhà nước, dự thảo Luật đã bổ sung quyền đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, giống cây trồng là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước chỉ được chuyển nhượng cho tổ chức được thành lập theo pháp luật Việt Nam, cá nhân là công dân Việt Nam và thường trú tại Việt Nam.

Theo giải trình của Uỷ ban Pháp luật, việc quy định như dự thảo Luật nhằm đạt các mục tiêu: Các sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí và giống cây trồng được tạo ra từ ngân sách nhà nước thì trước tiên các đối tượng này phải được khai thác để phục vụ lợi ích của đất nước, thực hiện các mục tiêu, chính sách của quốc gia và việc khai thác trong nước để người dân có thể tiếp cận, sử dụng; thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa doanh nghiệp trong nước và các tổ chức chủ trì để thương mại hóa, tạo ra nhiều giá trị kinh tế và cũng như các giá trị khác như gia tăng số lượng doanh nghiệp khởi nghiệp và cơ hội việc làm;

Đối với sáng chế mang hàm lượng công nghệ cao, có giá trị quan trọng thì việc "giữ lại" sáng chế ở trong nước còn mang ý nghĩa thu hút vốn đầu tư nước ngoài để hợp tác khai thác hay nghiên cứu mở rộng; việc hạn chế chuyển nhượng không tác động tiêu cực đến quá trình thương mại hóa các sáng chế, kiểu dáng công nghiệp và thiết kế bố trí, do trong trường hợp này thì chủ văn bằng bảo hộ vẫn có thể khai thác dưới hình thức chuyển giao quyền sử dụng sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, giống cây trồng.

Đa số ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành phương án không thu hẹp đối tượng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ; một số ý kiến tán thành thu hẹp đối tượng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực này và đề nghị quy định lộ trình thực hiện.

Phong Lâm