Tuy hiện nay đã có rất nhiều nghiên cứu về cấy ghép hệ vi sinh vật trong phân (cấy ghép phân) để điều trị mọi căn bệnh - từ nghiện rượu và béo phì cho tới ung thư da và tự kỷ - liệu pháp này vẫn cực kỳ non trẻ. Hàng nghìn tỷ vi khuẩn sống bên trong ruột chắc chắn đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe của chúng ta, nhưng chưa rõ làm sao để biến hiểu biết này thành các cách điều trị lâm sàng cụ thể.

Cấy ghép phân chính là một cách mà chúng ta có thể trông đợi. Phân của người hiến tặng khỏe mạnh được xử lý thành viên con nhộng hay thuốc thụt. Mục tiêu là bổ sung các vi khuẩn khỏe mạnh, có lợi cho hệ vi sinh vật trong ruột của bệnh nhân.

Nhưng không thể cứ thế lấy phân của một người bất kỳ để cấy ghép cho người khác, vì mỗi người có một quần thể vi sinh vật độc đáo riêng. Làm sao tạo ra các cách cấy ghép phân tiêu chuẩn có thể điều trị cho nhiều người là một bài toán khó.

Chính vì sự thiếu chắc chắn này mà không cơ quan quản lý nào trên thế giới đồng ý cấp phép cho liệu pháp cấy ghép phân. Chẳng hạn, ở Mỹ, Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm (FDA) không chính thức cho phép sử dụng lâm sàng liệu pháp cấy ghép phân theo một quy định mang tên “quyền tùy nghi thi hành”. Điều này có nghĩa là bệnh nhân có thể tự tìm nguồn phân “khỏe mạnh” cho mình, sau đó bác sĩ sẽ giám sát quá trình thực hiện cấy ghép phân và FDA sẽ không truy tìm các vi phạm.

Tuy nhiên, hiện không có công ty nào được phép sản xuất và tiếp thị liệu pháp vi sinh với tuyên bố nó sẽ chữa trị các bệnh cụ thể. Ban cố vấn mới đây của FDA khuyến nghị phê duyệt một liệu pháp vi sinh, tương tự như liệu pháp vừa được chấp thuận ở Úc.

Cơ quan TGA của Úc đã chấp thuận “sản phẩm trị liệu dựa trên vi sinh” có tên BIOMICTRA của công ty công nghệ sinh học BiomeBank. Liệu pháp này được chấp thuận để điều trị các ca nhiễm trùng do vi khuẩn Clostridioides difficile (C. diff.).

Dạng nhiễm khuẩn này xảy ra ở bệnh nhân uống thuốc kháng sinh và dẫn tới tiêu chảy nặng, đôi khi có thể dẫn tới tử vong.

BiomeBank đã xây dựng được một tập hợp những người hiến tặng siêu hạng - những người trẻ trung và khỏe mạnh thường xuyên tới cơ sở của công ty để cung cấp mẫu phân trong các toilet được thiết kế riêng. Các mẫu này sau đó được đưa vào xy lanh rồi cấp đông và vận chuyển tới các cơ sở y tế để sử dụng thông qua nội soi đại tràng hay thụt tháo.

Cấy ghép phân giúp tái tạo môi trường vi sinh khỏe mạnh.

Sam Forster, Giám đốc công nghệ của BiomeBank, cho biết công ty đang nghiên cứu viên nang dùng đường uống; nhưng cách làm hiện giờ, và cũng là cách được TGA phê duyệt, là bác sĩ đưa phân vào qua đường nội soi đại tràng.

Forster giải thích: Lợi ích khi đưa phân vào bằng thiết bị nội soi là bệnh nhân có thể nhanh chóng nhận được một lượng lớn. Nếu uống viên nén hay viên con nhộng thì nó sẽ phải đi qua đường tiêu hóa phía trên để tới được nơi nó cần đến. Vấn đề là ở khối lượng – nếu bệnh nhân cần tiếp nhận vài trăm millilit phân thì chắc chắn họ không muốn nhận bằng đường uống.

BiomeBank đã tính tới việc cấy ghép phân không mà không cần các mẫu phân hiến tặng. Công ty đang gây dựng một loạt các chủng vi khuẩn với hy vọng tạo ra các cách cấy ghép tiêu chuẩn sử dụng vi sinh vật được nuôi cấy.

Và BiomeBank không phải nhóm đầu tiên nghĩ đến giải pháp này. Gần đây, một nhóm nghiên cứu ở Đại học Stanford đã có ca cấy ghép phân thành công đầu tiên ở chuột sử dụng một hệ vi sinh vật gồm 104 loài vi khuẩn khác nhau được tuyển chọn để tương đồng với quần thể vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh tối ưu.

Phương Anh - Hoài Thu