Ngày 22/12/2022, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tổ chức Hội thảo “Đổi mới sáng tạo trong khu vực công” nhằm giới thiệu “Thử nghiệm khung tiêu chí đánh giá đổi mới sáng tạo trong khu vực công” tại Việt Nam.

Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) tổ chức Hội thảo “Đổi mới sáng tạo trong khu vực công”

Hình thành Hệ sinh thái ĐMST Việt Nam 

Trong thập niên qua, Việt Nam đã có nhiều thành tựu đáng kể trong phát triển nền kinh tế hiện đại dựa trên đổi mới sáng tạo (ĐMST) và ứng dụng các tiến bộ của khoa học công nghệ. Báo cáo Chỉ số ĐMST toàn cầu (GII) năm 2022 do Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) công bố sáng 30/9 (giờ Hà Nội) cho thấy Việt Nam xếp vị trí 48/132 quốc gia, nền kinh tế và thuộc nhóm quốc gia đạt được những tiến bộ lớn nhất trong thập kỷ qua.

Theo các nghiên cứu tại Diễn đàn Quỹ Đầu tư Khởi nghiệp sáng tạo 2022 (Vietnam Venture Summit 2022), Việt Nam là một trong ba trụ cột chính của Tam giác vàng khởi nghiệp Đông Nam Á đối với đầu tư cho ĐMST nói chung và khởi nghiệp nói riêng. Theo đó, trong 9 tháng đầu năm 2022, Việt Nam đã thu hút gần 500 triệu USD đầu tư vào khởi nghiệp ĐMST.

Số lượng các thương vụ đầu tư ở các vòng gọi vốn giai đoạn sau đã cao hơn so với cùng kỳ năm 2021, một lượng lớn công ty startups Việt Nam đang dần lớn mạnh, thu hút được nguồn vốn lớn hơn qua các năm. Có thể nói hệ sinh thái ĐMST Việt Nam đã bắt đầu hình thành và đạt được những kết quả tích cực trong thời gian vừa qua đặc biệt ở khu vực tư nhân.

Tuy nhiên, để xây dựng một hệ sinh thái ĐMST mang tính bền vững và đồng bộ thì kinh nghiệm quốc tế cho thấy sự vào cuộc của khu vực công đến từng cán bộ, công chức, viên chức là yếu tố then chốt để kiến tạo nên một hệ sinh thái ĐMST hiệu quả.

Việc thúc đẩy và nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực công là mục tiêu chính của các Chính phủ. Xây dựng khả năng nhận dạng và đánh giá khả năng ĐMST trong khu vực công, đặc biệt là trong xây dựng chính sách, cung cấp dịch vụ là cần thiết để các chính sách và dịch vụ công hướng tới mục tiêu và đáp ứng nhu cầu của cộng đồng tốt hơn, hiệu quả hơn.

Khu vực công hoạt động theo logic chính trị và tiến hành các hoạt động được tài trợ từ ngân sách (thuế) nhằm tạo ra hàng hóa công được xác định về mặt chính trị hoặc phục vụ nhu cầu của công dân. ĐMST mới khu vực công liên quan đến những cải tiến trong các dịch vụ mà Chính phủ có trách nhiệm cung cấp, bao gồm cả những dịch vụ do bên thứ ba cung cấp.

Theo NIC, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại Việt Nam đã bắt đầu hình thành và đạt được những kết quả tích cực trong thời gian vừa qua đặc biệt ở khu vực tư nhân. Tuy nhiên, để xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mang tính bền vững và đồng bộ thì kinh nghiệm quốc tế cho thấy sự vào cuộc của khu vực công đến từng cán bộ, công chức, viên chức là yếu tố then chốt để kiến tạo nên một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hiệu quả.

TS.Võ Xuân Hoài - Phó Giám đốc NIC cho rằng, đổi mới sáng tạo trở nên quan trọng khi các cách tiếp cận truyền thống không thể giải quyết các vấn đề phức tạp và nan giải mà xã hội phải đối mặt. Một số ngành như tài chính, giao thông, du lịch… đã đẩy mạnh chuyển đổi số. Tuy vậy, nguồn nhân lực cho chuyển đổi số còn thiếu, đặc biệt trong khu vực công khi chất lượng về đào tạo không đồng đều, các cơ sở còn thiếu trang thiết bị, phương pháp đào tạo còn chưa đạt chuẩn quốc tế.

“Đặc biệt, nhận thức của công chức trong các đơn vị hành chính công còn hạn chế, nguồn thu nhập và mức lương của cán bộ công nhân viên còn thấp so với các nước có nền hành chính công được số hóa và tỷ lệ sử dụng tiền mặt còn lớn, có thể dẫn tới vấn đề như tham nhũng, tiêu tốn ngân sách”- ông Hoài cho biết.

Xây dựng khung tiêu chí đánh giá ĐMST trong khu vực công

Sau quá trình nghiên cứu, tham vấn chuyên sâu dựa trên kinh nghiệm quốc tế và trong nước, nhận thức được ý nghĩa quan trọng của việc cần một khung tiêu chí đánh giá đổi mới sáng tạo trong khu vực công, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp cùng Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam xây dựng Thử nghiệm khung tiêu chí đánh giá ĐMST trong khu vực công tại Việt Nam.

Đề án nghiên cứu này nằm trong khuôn khổ Sáng kiến Đổi mới sáng tạo vì người dân (CPII) thuộc Chương trình nghiên cứu Chỉ số Hiệu quả Quản trị và Hành chính công cấp tỉnh (PAPI), với sự tài trợ chính đến từ Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia (DFAT). Đến tham dự hội thảo có sự góp mặt đại diện lãnh đạo (NIC) cùng các đại diện đến từ UNDP Việt Nam, Đại sứ quán Australia tại Việt Nam, các lãnh đạo Sở, Ban, Ngành địa phương và nhóm chuyên gia của NIC.

Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) - ông Vũ Quốc Huy nhấn mạnh rằng: “Thử nghiệm khung tiêu chí ĐMST trong khu vực công được xây dựng nhằm cung cấp góc nhìn tổng quan trong việc hình thành khái niệm và đo lường ĐMST và năng lực ĐMST trong khu vực công. Đồng thời, việc thử nghiệm khung tiêu chí giúp các đơn vị trong khu vực công nhìn nhận rõ mức độ và động lực ĐMST của đơn vị mình.

Trong tương lai, thử nghiệm khung tiêu chí ĐMST trong khu vực công được kỳ vọng sẽ là thước đo tin cậy để các đơn vị, tổ chức trong khu vực công tự đánh giá được năng lực ĐMST của mình, từ đó điều chỉnh và triển khai các giải pháp phù hợp dựa trên các khuyến nghị được xây dựng bởi chuyên gia của NIC”.

Những kết quả thu thập ban đầu từ khảo sát thử nghiệm tại Cục Đầu tư nước ngoài, Cục Quản lý Đăng ký Kinh doanh và Cục Quản lý Đấu thầu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư; Sở Kế hoạch & Đầu tư tỉnh Quảng Ninh, Ninh Thuận và Sở Nội vụ của tỉnh Đăk Lăk đã chỉ ra một số tín hiệu đáng mừng.

Cụ thể, khoảng 36% người được hỏi của Bộ Kế hoạch & Đầu tư và 27% người được hỏi ở 3 tỉnh cho rằng đơn vị mình thực hiện đổi mới sản phẩm, dịch vụ trong 2 năm qua; 55% cá nhân ở đơn vị cấp bộ và 60% cá nhân ở đơn vị cấp tỉnh cho rằng đơn vị thực hiện đổi mới quy trình và ĐMST trên hết nhằm cải thiện hiệu suất, hiệu quả của đơn vị. Thứ hai, tỷ lệ nhân lực đáp ứng các yêu cầu đề xuất và thực hiện ĐMST khá cao. Thứ ba, hơn 50% cá nhân được khảo sát đánh giá quy trình, thủ tục tiến hành ĐMST là nhanh chóng, linh hoạt. Thứ tư, khoảng 68,2% cá nhân được hỏi ở đơn vị cấp bộ và 35,7% cá nhân được hỏi ở đơn vị cấp tỉnh cho rằng đơn vị mình đã có chiến lược ĐMST, chủ yếu là các chiến lược trung hạn.

Tuy nhiên, hoạt động ĐMST trong khu vực công vẫn còn tồn đọng những hạn chế như đơn vị cấp tỉnh ít có ngân sách riêng, gặp khó khăn hơn về tài chính cho ĐMST và ít nhận được hỗ trợ về tài chính để thực hiện ĐMST.

Trong phần toạ đàm, các khách mời là đại diện cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức và doanh nghiệp đến tham dự chương trình đã có phần trao đổi cởi mở với các chuyên gia nhằm hiểu rõ hơn về ĐMST tại khu vực công và Thử nghiệm khung tiêu chí ĐMST trong khu vực công.

Để khung tiêu chí đo lường đổi mới sáng tạo thực sự trở thành bộ chỉ số được áp dụng rộng rãi, TS. Hoàng Văn Hoan - Học viện Chính trị Khu vực 1, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng, bộ chỉ số phải cho thấy sự khác biệt so với những bộ chỉ số đo lường khác đang được triển khai hiện nay như PCI (năng lực cạnh tranh cấp tỉnh), PAPI (chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công)…

Hội thảo “Đổi mới sáng tạo trong khu vực công” đã góp phần hỗ trợ và thúc đẩy sự phát triển của mạng lưới ĐMST quốc gia, trong đó khu vực công là thành tố đặc biệt quan trọng.

Lê Kim Liên