Thanh long Hylocereus costaricensis là loại trái cây nhiệt đới có giá trị kinh tế cao, được trồng phổ biến ở các vùng nhiệt đới trên toàn thế giới. Đặc biệt với điều kiện khí hậu nhiệt đới quanh năm, Việt Nam là một trong các nước có diện tích sản lượng thanh long lớn nhất Châu Á và xuất khẩu thanh long lớn nhất thế giới. Riêng ở Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) trong đó 2 tỉnh sản xuất thanh long lớn nhất là Tiền Giang và Long An, thanh long xếp thứ 8 trong 11 loại trái cây chủ lực được bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy hoạch và phát triển bền vững. Tỉnh Long An nói riêng và ĐBSCL nói chung, việc đầu tư mở rộng diện tích gia tăng nhanh chóng, sản lượng trái thanh long đáp ứng thị trường trong nước và xuất khẩu. Sản lượng thanh long lớn nhưng điều kiện thu hái, bảo quản chưa tốt, khả năng hiểu biết về bảo quản sau thu hoạch của người trồng thanh long còn chưa cao nên chất lượng trái suy giảm nhanh chóng, gây ảnh hưởng lớn tới giá trị dinh dưỡng và kinh tế. Sau thu hoạch, những tổn thương cơ giới do quá trình thu hái, vận chuyển, côn trùng… gây ra những biến đổi sinh lý, tạo điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật xâm nhập gây thối hỏng. Nguyên nhân chủ yếu của bệnh hại sau thu hoạch là do vi sinh vật gây ra, đặc biệt là đối tượng nấm mốc. Các bệnh do nấm mốc gây ra thường rất nguy hiểm. Các bào tử nấm mốc phát triển và lây lan nhanh khi độ ẩm không khí cao. Chúng xâm nhập, sinh trưởng trên bề mặt tiếp xúc rồi xâm lấn vào trong mô gây hoại tử, từ đó làm cho trái thanh long bị thối. Nghiêm trọng hơn nữa là sự lây nhiễm chéo nấm mốc trong quá trình bảo quản gây hại nghiêm trọng đến chất lượng và sản lượng trong quá trình bảo quản. Một số loại nấm mốc gây hại trên thanh long Hylocereus spp. sau thu hoạch như Aspergillus niger, Aspergillus flavus, Bipolaris, Colletotrichum gloeosporiodes, Colletotrichum capsica, Dothiorella dominicana, Fusarium, Rhizopus stolonifer và Penicillium. Ở Việt Nam, các nghiên cứu trong nước liên quan đến bệnh trên thanh long thường tập trung xác định tác nhân gây bệnh trước thu hoạch. Thực tế cho thấy ngày càng xuất hiện nhiều tác nhân nấm gây hại mới, có chiều hướng diễn biến phức tạp, gây khó khăn trong việc phòng chống dịch bệnh. Do đó, nhóm tác giả thực hiện nghiên cứu này với mục đích phân lập và xác định một số chủng nấm mốc gây hại cho trái thanh long H. costaricensis sau thu hoạch từ một số mẫu trái thanh long H. costaricensis hư hỏng ở Tân An, Long An.

Vật liệu nghiên cứu: Chín mẫu trái thanh long H. costaricensis bị hư hỏng trong quá trình bảo quản ở nhiệt độ phòng được thu thập tại vườn thanh long (toạ độ 10o29’41.3’’N, 106o24’40.1’’E) tại thành phố Tân An, Long An.

Phân lập nấm mốc trên môi trường chọn lọc: Dùng dao đã vô trùng cắt những miếng nhỏ mẫu bề mặt trái thanh long H. costaricensis nghi nhiễm nấm mốc hoặc đã bị mốc để lên vị trí 4 góc trên đĩa thạch chứa môi trường thạch Czapek-Dox để phân lập. Sau 3-7 ngày ở điều kiện nhiệt độ phòng, quan sát khuẩn lạc, tiến hành cấy truyền các đơn chủng nấm mốc lên môi trường Czapek-Dox để làm thuần. Cấy truyền chủng nấm mốc đã làm thuần định kỳ 30 ngày trên môi trường ống thạch nghiêng PDA để giữ giống ở 4 độ C.

Kết quả sau 3 ngày lây bệnh nhân tạo chủng F. fujkuroi N1 và Neoscytalidium sp. N3 trên trái thanh long H. costaricensis (A: đối chứng; B, C, D: Mẫu lây nhiễm nhân tạo bằng chủng F. fujkuroi N1; E, F, J: Mẫu lây nhiễm bằng chủng Neoscytalidium sp. N3; K: chủng F. fujkuroi N1 được tái phân lập từ vết bệnh trên môi trường Czeapek-Dox; K1: hình ảnh vi thể chủng F. fujkuroi N1; L: chủng Neoscytalidium sp. N3 được tái phân lập từ trên vết bệnh trên môi trường Czeapek-Dox; L1: hình ảnh vi thể chủng Neoscytalidium sp. N3).

Từ vỏ của chín mẫu trái thanh long Hylocereus costaricensis bị hư hỏng trong quá trình bảo quản sau thu hoạch thu thập từ vườn thanh long ở thành phố Tân An, Long An, năm chủng nấm mốc gây hại N1, N2, N3, N4, N5 đã được phân lập trên môi trường thạch chọn lọc Czapek-Dox. Dựa vào các đặc điểm đại thể và vi thể, 5 chủng nấm mốc gây hại này đã được sơ bộ phân loại lần lượt là: hai chủng nấm mốc N1, N2 có thể thuộc chi Fusarium, một chủng nấm mốc N3 có thể thuộc chi Neoscytalidium, một chủng nấm mốc N4 có thể thuộc chi Rhizopus và một chủng nấm mốc N5 có thể thuộc chi Aspergillus. Dựa trên phân tích trình tự vùng ITS và LSU của gen rRNA kết hợp với đặc điểm hình thái, hai chủng nấm mốc gây hại N1 và N3 đã được định danh đến loài lần lượt là Fusarium fujikuroi và Neoscytalidium sp. với độ tương đồng 100%. Cả hai chủng nấm mốc này đều gây hại cho trái thanh long H. costaricensis trong quá trình bảo quản, có tốc độ lây lan nhanh và gây thối trái trong thời gian ngắn (3-4 ngày sau lây nhiễm nhân tạo).