Cây Trà gân (Camellia euphlebia Merr. ex Sealy), họ Trà (Theaceae) là loài đặc hữu chỉ có ở miền Bắc Việt Nam và Tây Nam Trung Quốc. Cao chiết từ lá có tác dụng chống ung thư, chống oxy hóa, hạ đường huyết. Cao chiết từ hoa có tác dụng giảm tích tụ cholesterol, hạ lipid máu, phòng và điều trị các bệnh lý về tim mạch. Năm 2010, Bộ Y Tế Trung Quốc đã công nhận Camellia euphlebia là một loại thực phẩm được dùng hàng ngày có lợi cho sức khỏe. Thành phần hóa học bao gồm có saponin, phenolic, catechin, flavonoid, theanin (γ-glutamylethylamid), γ-aminobutyric acid (GABA), cafein và tinh dầu. Đặc điểm hình thái là cơ sở để nhận diện loài Trà gân và đặc điểm vi học để kiểm nghiệm dược liệu. Ở Việt Nam có ít nghiên cứu về thực vật và nghiên cứu thành phần hóa học, công dụng của loài này. Với mong muốn xác định chính xác tên khoa học loài Trà gân thu hái ở Quảng Ninh và tạo tiền đề cho các nghiên cứu về thành phần hóa học cũng như công dụng làm thuốc của loài này, bài báo đã thực hiện: Nghiên cứu đặc điểm thực vật, mã vạch DNA và sơ bộ thành phần hóa học của loài Trà gân.

Đặc điểm hình thái cây Trà gân - Camellia euphlebia Merr. ex Sealy

A. Hoa trên cành; B. Lá (1. mặt trên, 2. mặt dưới); C. Lá đài; D. Cánh hoa; E. Nhị (1. chỉ nhị, 2. bao phấn, 3. hạt phấn); F. Nhụy (1. bầu noãn, 2. vòi nhụy, 3. đầu nhụy, 4. bầu cắt ngang)

Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Cây Trà gân tươi được thu thập tại Hoành Bồ - Quảng Ninh, đánh giá hình thái bằng cách quan sát và đo các đặc điểm của mẫu thân, lá và hoa tươi của chúng; đối với các nghiên cứu giải phẫu, các vi phẫu thu được bằng dao lam, các mẫu được nhuộm với carmin và vert'iod, các hình vi học được chụp bằng máy ảnh Samsung qua thị kính của kính hiển vi, kèm phân tích trình tự gen matK và khảo sát sơ bộ thành phần hóa học bột lá bằng phương pháp Ciuley có cải tiến.

Kết quả nghiên cứu có thấy loài Trà gân được định danh dựa trên hình thái và trình tự gen matK xác định tên khoa học là Camellia euphlebia Merr. ex Sealy có đặc điểm hình thái đặc trưng: Lá đơn, mọc cách, nhiều lá đài, cánh hoa và nhị, 3 lá noãn, bầu trên; kèm dữ liệu giải phẫu: Gỗ-libe hình cung ở vi phẫu lá, 1 lớp mô giậu, thể cứng hiện diện trong giải phẫu thân và lá, bột dược liệu (đặc trưng là thể cứng) và sơ bộ thành phần hóa học bao gồm: Tinh dầu, chất béo, sterol, flavonoid, saponin, tannin và alkaloid. Kết luận: Nghiên cứu góp phần cung cấp thêm dữ liệu về mã vạch DNA, đặc điểm hình thái, giải phẫu thân, lá và thành phần hóa học có trong lá của loài Trà gân ở Việt Nam.