Xu hướng phát triển hiện nay của nền y học trên thế giới là quay về nghiên cứu và sử dụng những loại thuốc bào chế từ các loài cây dược liệu trong thiên nhiên. Việc sử dụng các sản phẩm từ thiên nhiên để chữa bệnh bởi vì tính an toàn cao, thường không có độc tính và ít tác dụng phụ đối với cơ thể người bệnh (Ekor, 2014). Vì vậy, việc khai thác nguồn dược liệu tự nhiên từ thực vật đang trở thành một vấn đề quan trọng và ngày càng được quan tâm. Cây xuyên tâm liên (Andrographis paniculata) thuộc họ Ô rô (Acanthaceae) là một trong những cây quan trọng được sử dụng phổ biến trong y học dân gian Việt Nam để chữa các bệnh như tả, sốt, viêm họng, đau lưng, rắn cắn, nhiễm trùng, tiêu chảy... Xuyên tâm liên đã được chứng minh là có phổ đặc tính dược lý rộng (Siddhartha et al., 2007). Trong những năm gần đây, xuyên tâm liên còn được phát hiện làm tăng bài tiết mật, bảo vệ gan mật và cơ tim, điều hòa tuần hoàn máu và tuyến giáp, đặc biệt có khả năng chống ung thư và kháng HIV (Hóa, 2008). Ngoài ra, xuyên tâm liên đã được chú trọng và dùng như thuốc kháng SARS-CoV-2 ở nhiều quốc gia trên thế giới (Miện và ctv., 2021).

Tuy nhiên, các nguyên nhân dẫn đến sự biến đổi hàm lượng chất của cây như yếu tố đa dạng, vùng địa lý, thời gian thu hoạch và phương pháp chế biến (Li & Fitzloff, 2004; Pholphana et al., 2004) của A. paniculata ít được quan tâm. Vì vậy, nghiên cứu về thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của xuyên tâm liên phân bố ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửa Long góp phần bổ sung thêm nguồn dữ liệu giúp các nghiên cứu chuyên sâu được thuận lợi.

Qua quá trình nghiên cứu, có một số kết luận như sau: Phân tích thành phần hóa học của xuyên tâm liên xác định có 10 nhóm hợp chất hóa học gồm carbohydrate, glycoside tim, flavonoid, phenol, amino acid và protein, saponin, tanin, coumarin, diterpene, nhựa. Cao chiết nước ở Cần Thơ và cao chiết methanol ở An Giang có hiệu quả trung hòa gốc tự do DPPH tốt nhất với EC50 lần lượt là 164,87 ± 4,92 µg/mL và 164,36 ± 5,47 µg/mL. Hầu hết các cao chiết xuyên tâm liên kháng được các dòng vi khuẩn gồm Bacillus cereus, Bacillus subtilis, Escherichia coli, Listeria innocua, Salmonella. Cao chiết A. paniculata ở Cần Thơ với nồng độ 200 mg/mL có khả năng kháng tốt ở cả 5 dòng khuẩn so với cao chiết từ Sóc Trăng và An Giang. Cao chiết của A. paniculata kháng dòng khuẩn Salmonella mạnh nhất. Cao chiết của xuyên tâm liên trong cả 3 dung môi nước, ethanol và methanol đều có khả năng kháng khuẩn tốt, trong đó cao chiết ethanol và methanol kháng khuẩn tốt nhất.