Tổng quan về hành vi thích ứng với biến đổi khí hậu trong lĩnh vực nông nghiệp
Nhằm tìm hiểu về các động lực về tâm lý-hành vi trong việc hiện thực hóa các giải pháp thích ứng, nghiên cứu này tập trung vào tổng quan về hành vi thích ứng với biến đổi khí hậu trong lĩnh vực nông nghiệp với trọng tâm là các lý thuyết hành vi, các yếu tố ảnh hưởng, các loại hành vi thích ứng và các phương pháp nghiên cứu. Bằng việc áp dụng phương pháp tổng quan hệ thống PRISMA, nghiên cứu này đã lựa chọn và tổng quan 23 nghiên cứu điển hình từ 12 quốc gia trong 10 năm trở lại đây về thích ứng với biến đổi khí hậu từ hành vi.
Biến đổi khí hậu ngày nay là do con người và chính con người là trung tâm hành động để giảm nhẹ và thích ứng với biến đổi khí hậu. Bên cạnh những nỗ lực của các nhà khoa học trong việc đánh giá biến đổi khí hậu, đánh giá tác động và dự tính biến đổi khí hậu thì nghiên cứu thích ứng với biến đổi khí hậu có vai trò vô cùng quan trọng. Việc hiểu được động lực và quá trình ra quyết định thích ứng hay không thích ứng là chìa khóa cho việc thực hiện thích ứng, bởi lẽ lý do và cách thức thích ứng chịu ảnh hưởng bởi rất nhiều yếu tố như văn hóa xã hội, nhận thức về rủi ro, tính không chắc chắn và cả những động lực nội tại bên trong chủ thể thích ứng.
Khái niệm thích ứng với biến đổi khí hậu theo IPCC được xác định trong hệ thống con người và hệ thống tự nhiên. Tuy nhiên, đặc rưng của thích ứng là sự điều chỉnh. Sự tham chiếu cho việc điều chỉnh là điều kiện khí hậu. Mục đích của điều chỉnh là giảm các tác động bất lợi và khai thác cơ hội có lợi.
Hành vi thích ứng là một quá trình phức tạp, được cấu thành từ các tiền đề tâm lý và phi tâm lý và sự tương tác qua lại lẫn nhau có tính quan hệ nhân quả. Cho đến nay, đã có nhiều lý thuyết được đề xuất để giải thích về cơ chế dẫn đến hành vi của con người, tuy nhiên, không có một mô hình nào là hoàn hảo để có thể lý giải một cách tường minh cơ chế hành vi của con người.
Các nghiên cứu hiện tại về khía cạnh hành vi của biến đổi khí hậu thường phân chia theo hai nhóm nghiên cứu điển hình: Các yếu tố thuộc về nhân khẩu học và xã hội học (tuổi, giới tính, trình độ giáo dục, thu nhập, việc làm) và các yếu tố tâm lý xã hội (giá trị, niềm tin, nhận thức, thái độ, ý định). Có nhiều lý thuyết hành vi đã được sử dụng để tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi thích ứng áp dụng trong nông nghiệp.
Ảnh minh họa
Với tính chất phức tạp và đa biến để hình thành một hành vi thích ứng với biến đổi khí hậu, việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi thích ứng với biến đổi khí hậu là cần thiết để có thể tăng cường các hoạt động thích ứng một cách hiệu quả trong thực tiễn. Nghiên cứu này hướng đến việc tổng quan một cách có hệ thống về thích ứng với biến đổi khí hậu trong lĩnh vực nông nghiệp từ chiều cạnh hành vi.
Bên cạnh tìm kiếm các giải pháp thích ứng nhằm hạn chế các tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu thì việc đưa chúng vào thực tiễn đóng vai trò vô cùng quan trọng. Nhằm tìm hiểu về các động lực về tâm lý-hành vi trong việc hiện thực hóa các giải pháp thích ứng, nghiên cứu này tập trung vào tổng quan về hành vi thích ứng với biến đổi khí hậu trong lĩnh vực nông nghiệp với trọng tâm là các lý thuyết hành vi, các yếu tố ảnh hưởng, các loại hành vi thích ứng và các phương pháp nghiên cứu. Bằng việc áp dụng phương pháp tổng quan hệ thống PRISMA, nghiên cứu này đã lựa chọn và tổng quan 23 nghiên cứu điển hình từ 12 quốc gia trong 10 năm trở lại đây về thích ứng với biến đổi khí hậu từ chiều cạnh hành vi. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng lý thuyết hành vi có kế hoạch (TPB) là lý thuyết được sử dụng phổ biến nhất, nhưng có xu hướng được mở rộng các biến hoặc kết hợp với các lý thuyết hành vi khác. Các hành vi thích ứng trong lĩnh vực nông nghiệp thường hướng đến tính bền vững trong sản xuất. Nghiên cứu đồng thời chỉ ra khoảng trống trong phần lớn nghiên cứu hành vi khi chỉ dừng lại ở ý định thực hiện, thay vì thực tế thực hiện và kết quả thực hiện hành vi.
Tạp chí Khoa học Biến đổi khí hậu Số 29 – Tháng 3/2024