Ảnh minh họa: Internet

Cải trời (Blumea lacera (Burm. f.) DC.) và cải đất (Rorippa indica (L.) Hiern.) từ lâu đã được dùng như một loại rau “ăn nên thuốc” trong các bữa cơm hằng ngày với một số công dụng được thông tin như hỗ trợ kháng oxy hóa, chống viêm, kháng khuẩn, ngừa ung thư, hạ đường huyết… (Ananthi et al., 2012; Satyal et al., 2015; Pimpliskar and Jadhav, 2017; Salisu et al., 2017; Rao, 2021; Swaraz et al., 2021). Mặt khác, hai cây dược liệu này được sử dụng như vị thuốc trong Đông y chủ trị các bệnh như tiểu khó, tả, đau bụng, đau dây thần kinh, nhức đầu, ho do cảm lạnh, cảm mạo, sốt, đau họng, viêm khí quản mạn tính, mụn nhọt, vàng da, phù nề… (Warner et al., 1996; Oudhia et al., 1998; Ananthi et al., 2012).

Với xu hướng chung hiện nay trên thế giới là nghiên cứu, phát triển các sản phẩm và thuốc có nguồn gốc từ các loài thảo dược trong dân gian nhằm thay thế dần các loại thuốc hóa dược vốn gây nhiều tác dụng phụ, cũng như tận dụng được nguồn nguyên liệu phong phú sẵn có. Theo Dubey et al., (2004), có khoảng 80% dân số thế giới tin dùng các loại thảo dược chứa nhiều hợp chất sinh học có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh, trong đó, polyphenol và flavonoid được đề cập đến là những nhóm hợp chất chuyển hóa thứ cấp lớn trong thực vật, sở hữu những hoạt tính có lợi cho sức khỏe con người.

Tiếp nối nghiên cứu của Ngô Thúy Duy và ctv., (2022) về đánh giá tác động của quá trình phơi khô dược liệu đến hàm lượng polyphenol, flavonoid toàn phần và một số hoạt tính sinh học trong các mẫu cao chiết ethanol 70% từ cải trời và cải đất, nghiên cứu này có sự thay đổi với sử dụng ethanol 96% trong quá trình ngâm mẫu nhằm tìm ra nồng độ dung môi chiết xuất tối ưu cũng như tiếp tục đánh giá sự thay đổi hoạt chất và hoạt tính dưới tác động của nhiệt độ; tạo tiền đề cho việc chọn lọc đối tượng nghiên cứu, dung môi và phương pháp sơ chế hiệu quả nhất trong những nghiên cứu chuyên sâu tiếp theo.

Cải trời có hàm lượng polyphenol, flavonoid và hoạt tính sinh học vượt trội hơn cải đất, đặc biệt mẫu sấy khô. Tuy nhiên, ở khảo sát ức chế hoạt động của αglucosidase thì cao chiết cải trời tươi có hàm lượng cao hơn. Quá trình ngâm mẫu với ethanol 96% làm tăng sự khuếch tán các polyphenol và flavonoid toàn phần từ tế bào thực vật vào trong dung môi chiết xuất, từ đó nâng cao khả năng kháng oxy hóa và ức chế α - glucosidase của mẫu. Hàm lượng flavonoid tăng cao qua giai đoạn phơi khô thúc đẩy khả năng bắt gốc tự do DPPH; tuy nhiên, việc mất đi một vài hợp chất nhạy cảm với nhiệt có tính cạnh tranh vào trung tâm hoạt động của α-glucosidase đã làm giảm đi hoạt tính này của mẫu. Các kết quả này hỗ trợ cho việc đánh giá sự ảnh hưởng của quá trình phơi khô đến hàm lượng hoạt chất và hoạt tính sinh học ở cải trời và cải đất và cũng là cơ sở cho việc lựa chọn dung môi chiết xuất tối ưu, cơ sở cho những thay đổi và cải tiến ở những nghiên cứu sau.