Trong khuôn khổ chuyến thăm Liên bang Nga từ ngày 23-28/9/2024, ngày 26/9/2024, Đoàn công tác của Bộ KH&CN do Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt làm trưởng đoàn đã đến thăm và làm việc với JINR.

Đoàn công tác Bộ KH&CN làm việc tại JINR.

Mở đầu buổi làm việc, Viện sĩ Grigory Trubnikov, Giám đốc JINR bày tỏ lời cảm ơn chân thành và chào mừng Đoàn đến thăm và làm việc tại JINR, thành phố Dubna - trái tim khoa học và đổi mới sáng tạo nằm bên bờ sông Volga, con sông dài nhất châu Âu. Ông nhấn mạnh, JINR là một cái nôi nghiên cứu với những thành tựu đáng tự hào và nơi đào tạo chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành trong lĩnh vực vật lý hạt nhân. Viện sĩ Grigory Trubnikov đánh giá cao sự quan tâm và đóng góp lớn của Việt Nam trong thúc đẩy hiệu quả các hoạt động hợp tác nghiên cứu khoa học với JINR thời gian qua. JINR đã đào tạo nhiều nhà khoa học hàng đầu của Việt Nam, điển hình như cố GS.TS. Nguyễn Đình Tứ và cố GS. Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu. Nhiều chuyên gia và nhà khoa học khác từ Việt Nam cũng đã tham gia nghiên cứu và làm việc tại Viện, góp phần quan trọng vào những thành công chung của JINR.

Thay mặt Bộ KH&CN, Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt gửi lời cảm ơn chân thành tới Viện sĩ Grigory Trubnikov vì sự đón tiếp nồng hậu dành cho Đoàn. Đây là lần đầu tiên Bộ trưởng đến Viện JINR và trực tiếp gặp Viện sĩ dù trước đó hai bên đã có nhiều trao đổi thông qua các kênh khác nhau để thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình.

Tại buổi làm việc, hai bên đã trao đổi các nội dung hợp tác quan trọng như: nghiên cứu, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành năng lượng nguyên tử Việt Nam và việc triển khai thực hiện Dự án Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Công nghệ hạt nhân (CNST) tại Việt Nam…

Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt chia sẻ, ngay khi đến thành phố Dubna, Đoàn công tác đã có dịp thăm các phòng thí nghiệm tiêu biểu của Viện như Phòng thí nghiệm vật lý năng lượng cao (Tổ hợp NICA) và Phòng Thí nghiệm phản ứng hạt nhân. Bộ trưởng bày tỏ sự ấn tượng với cơ sở vật chất hiện đại, đội ngũ chuyên gia xuất sắc, và môi trường nghiên cứu chuyên nghiệp, chất lượng cao tại JINR.

“Bộ KH&CN nói riêng và Việt Nam nói chung luôn dành sự quan tâm lớn cho lĩnh vực năng lượng nguyên tử và các ứng dụng của nó vì mục đích hòa bình, đồng thời coi JINR là đối tác quan trọng, với truyền thống hợp tác lâu đời”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Đoàn công tác Bộ KH&CN thăm các cơ sở phòng thí nghiệm nổi bật của JINR.

Mục tiêu then chốt của Việt Nam trong hợp tác nghiên cứu khoa học với JINR là đào tạo nguồn nhân lực và khai thác hiệu quả các thiết bị hiện có tại các phòng thí nghiệm. Hiện nay, với đội ngũ các cán bộ, nhà khoa học trẻ đang làm việc ngắn và dài hạn hàng năm tại Viện, Việt Nam đã phần nào phát triển và tập trung được một số nhóm nghiên cứu có chất lượng, đủ năng lực tham gia xây dựng các hướng nghiên cứu và đề xuất các bài toán xuất phát từ nhu cầu thực tiễn trong phát triển KH&CN tại Việt Nam. Nhiều nghiên cứu viên Việt Nam đã và đang được đào tạo trở thành Tiến sĩ (tại JINR và Việt Nam) trong các lĩnh vực khoa học then chốt, từng bước làm chủ các nghiên cứu, đóng góp vào các công bố khoa học trên những tạp chí uy tín quốc tế về  vật lý hạt nhân như Physical Review Letters, Physical Review C.

Dựa trên nền tảng hợp tác vững chắc này, Bộ KH&CN mong muốn Viện JINR tiếp tục tạo điều kiện cho các nhà khoa học Việt Nam sang làm việc và nghiên cứu tại Viện,  trở thành những chuyên gia xuất sắc. Điều này bao gồm việc tham gia và các nhóm nghiên cứu hàng đầu tại Viện, tham dự các khóa đào tạo ngắn và dài hạn cũng như có cơ hội phát triển và làm chủ các hướng nghiên cứu riêng do Việt Nam chủ trì. Bộ KH&CN cũng hi vọng  JINR sẽ tiếp tục hỗ trợ thêm về tài chính trong quá trình đào tạo và làm việc của các nhà khoa học Việt Nam tại Viện.

Về Dự án xây dựng Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Công nghệ hạt nhân (CNST), Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt cho biết đây là hoạt động hợp tác lớn nhất và quan trọng nhất cho đến nay giữa Tập đoàn Năng lượng Nguyên tử Quốc gia Liên bang Nga (ROSATOM) và Bộ KH&CN. Hiện tại, Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam (VINATOM) đang tích cực thúc đẩy hợp tác nghiên cứu và gửi cán bộ sang làm việc tại JINR để đào tạo đội ngũ chủ chốt cho Dự án CNST. Trong tương lai, JINR dự kiến sẽ đầu tư lắp đặt một số hệ thống thiết bị tại CNST, cho phép các nhà khoa học Việt Nam, Nga và quốc tế cùng tham gia khai thác, nghiên cứu, như một chi nhánh của JINR tại Việt Nam. Bộ trưởng nhận định đây là một sáng kiến ý nghĩa, mở ra cơ hội biến CNST thành trung tâm nghiên cứu hạt nhân quốc tế, thúc đẩy nghiên cứu ứng dụng và đào tạo nhân lực trong lĩnh vực hạt nhân.

Trên cơ sở này, Bộ trưởng kỳ vọng JINR sẽ tiếp tục tăng cường hợp tác và hỗ trợ Việt Nam trong việc triển khai Dự án CNST, bao gồm: xây dựng kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực giai đoạn 2025-2030 cho Việt Nam tại JINR nhằm chuẩn bị cho lò phản ứng nghiên cứu mới, đồng thời khai thác các kênh nghiên cứu và ứng dụng của lò phản ứng; cùng VINATOM và các đơn vị nghiên cứu của Việt Nam xây dựng lộ trình khai thác hiệu quả lò phản ứng sau khi đi vào hoạt động, với sự tham gia trực tiếp của JINR và các quốc gia trong khu vực. Điều này sẽ giúp Việt Nam tích hợp vào quy hoạch nghiên cứu ứng dụng năng lượng nguyên tử và triển khai các nhiệm vụ trong thời gian tới.

Kết thúc buổi làm việc, cả hai bên đều thể hiện mong muốn tăng cường hợp tác hiệu quả trong nghiên cứu, ứng dụng và đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử. JINR cam kết tiếp tục đóng góp quan trọng cho sự phát triển của ngành năng lượng nguyên tử tại Việt Nam trong thời gian tới. Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt đề nghị hai bên tiếp tục trao đổi và triển khai các hạng mục hợp tác thông qua các đầu mối của Bộ KH&CN, bao gồm Vụ Hợp tác Quốc tế và các đầu mối chuyên môn tại VINATOM.

Sau buổi làm việc giữa Bộ trưởng Bộ KH&CN Việt Nam Huỳnh Thành Đạt và Giám đốc JINR Grigory Trubnikov, đại diện của JINR, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, cùng VINATOM đã tổ chức một cuộc họp Hội đồng hỗn hợp để bàn về các dự án khoa học, nhằm thông báo kết quả công tác nghiên cứu giữa hai bên. Trong thời gian qua, hai bên đã triển khai nhiều hoạt động hợp tác, đặc biệt là việc kết nối và đề xuất cũng như triển khai tích cực, hiệu quả các dự án nghiên cứu khoa học.

* JINR, được thành lập năm 1956 tại Dubna (Liên Xô), là cơ quan nghiên cứu trong lĩnh vực hạt nhân và hạt cơ bản, nhằm thống nhất nỗ lực khoa học của các quốc gia thành viên để nghiên cứu tính chất cơ bản của vật chất. Sau gần 70 năm, JINR đã thực hiện nhiều nghiên cứu và đào tạo đội ngũ khoa học chất lượng cao cho các quốc gia thành viên.

* Hiện JINR có 16 quốc gia thành viên, trong đó có Việt Nam. Từ năm 1982, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) đã được giao nhiệm vụ điều phối hoạt động hợp tác giữa Chính phủ Việt Nam và JINR

* Các hoạt động hợp tác song phương giữa VINATOM với JINR được thực hiện chủ yếu thông qua các hình thức như hợp tác thực hiện dự án, nghiên cứu, đào tạo cán bộ và công bố công trình nghiên cứu khoa học.