Việt Nam, với tốc độ phát triển Internet ấn tượng và sự cam kết từ các cấp lãnh đạo, đang được định hướng trở thành một quốc gia số hiện đại. Song song đó, việc hoàn thiện khung pháp lý, nâng cấp hạ tầng dữ liệu và phát huy tối đa công nghệ số là những thách thức lớn cần được giải quyết để khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên quý giá này.
Trong bối cảnh Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4, dữ liệu không chỉ là nguồn thông tin mà còn là tài sản chiến lược, thúc đẩy sự chuyển đổi toàn diện trong xã hội. Việt Nam hiện có tốc độ ứng dụng Internet hàng đầu khu vực với gần 80 triệu người sử dụng, chiếm hơn 2/3 dân số, đồng thời đứng đầu Đông Nam Á về số lượng tên miền quốc gia. Đây là một lợi thế quan trọng cho quá trình chuyển đổi số, mở ra cơ hội để xây dựng nền kinh tế số thịnh vượng dựa trên dữ liệu "đúng - đủ - sạch - sống".

Tại Đại hội Đại biểu toàn quốc của Hiệp hội Dữ liệu quốc gia, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh tầm quan trọng của dữ liệu như nguồn năng lượng mới cho nền kinh tế số. Ông cho rằng, với việc chuyển đổi số đặt dữ liệu làm trung tâm, cách chúng ta sống, làm việc và phát triển sẽ thay đổi căn bản. Các nghị quyết của Đảng từ năm 2019 đến 2024 đã chỉ ra định hướng phát triển dữ liệu, hoàn thiện khung pháp lý và thúc đẩy sự kết nối, chia sẻ dữ liệu trong nước cũng như hội nhập với khu vực ASEAN và quốc tế.

Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội to lớn, Việt Nam cũng đang đối mặt với không ít thách thức trong việc quản trị và khai thác dữ liệu. Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ ra những bất cập như nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của dữ liệu, hạ tầng dữ liệu còn phân tán và thiếu liên kết, đồng thời thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao chuyên về công nghệ số. Thêm vào đó, khung pháp lý hiện tại còn nhiều hạn chế, đặc biệt là trong lĩnh vực bảo mật, bảo vệ quyền riêng tư và dữ liệu cá nhân. Vấn đề an ninh mạng càng trở nên cấp bách khi tấn công và chiến tranh mạng diễn ra với tốc độ ngày càng nhanh.

Để giải quyết những thách thức này, các cơ quan chức năng đang tích cực xây dựng và hoàn thiện các văn bản pháp lý. Bộ Công an đang soạn thảo Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân và Luật An ninh mạng sửa đổi, dự kiến trình Quốc hội thông qua trong năm 2025; đồng thời, Chính phủ cũng sẽ ban hành các Nghị định hướng dẫn Luật Dữ liệu trong năm 2024. Mục tiêu là tạo ra một hành lang pháp lý vững chắc, hỗ trợ việc tập hợp, lưu chuyển và khai thác dữ liệu một cách hiệu quả, đồng thời đảm bảo an ninh, chủ quyền và an toàn thông tin.

Bên cạnh việc hoàn thiện pháp lý, Tổng Bí thư Tô Lâm còn đề xuất phát huy vai trò của bốn trụ cột: con người, vị trí, hoạt động và sản phẩm, nhằm xây dựng, phát triển và làm giàu dữ liệu quốc gia. Điều này đòi hỏi chủ động ứng dụng và tự chủ các công nghệ dữ liệu cốt lõi như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (big data), chuỗi khối (blockchain) và điện toán đám mây. Các cuộc thi thách thức đổi mới sáng tạo cũng được khuyến khích để tạo sân chơi cho cộng đồng phát triển các giải pháp dựa trên dữ liệu, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của các sản phẩm công nghệ "Made in Việt Nam" trên thị trường quốc tế.

Ngoài ra, việc xây dựng hạ tầng dữ liệu tiên tiến, bao gồm các trung tâm dữ liệu do Nhà nước và doanh nghiệp tư nhân đầu tư, cũng được xem là ưu tiên hàng đầu. Sự hợp tác quốc tế và việc học hỏi kinh nghiệm từ các sáng kiến toàn cầu sẽ góp phần đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số. Các cơ quan nhà nước cần tăng cường giám sát, ứng dụng công nghệ số để đảm bảo các quy định pháp luật được thực thi hiệu quả và đồng bộ.
Dữ liệu đã và đang khẳng định vai trò cốt lõi trong mọi quyết định từ đời sống hàng ngày đến quản trị quốc gia, trở thành nền tảng của xã hội số. Việt Nam đang có nhiều điều kiện thuận lợi để bứt phá và phát triển kinh tế số dựa trên dữ liệu, nhờ vào tốc độ phát triển Internet, nền chính trị ổn định và sự cam kết từ lãnh đạo cao nhất. Tuy nhiên, để khai thác tối đa tiềm năng này, việc hoàn thiện khung pháp lý, nâng cấp hạ tầng dữ liệu và phát triển nguồn nhân lực chuyên môn là điều cần được ưu tiên.

Sự chuyển đổi số với dữ liệu làm trung tâm hứa hẹn sẽ thay đổi căn bản cách thức quản trị và phát triển đất nước, tạo nền tảng cho một nền kinh tế số thịnh vượng. Qua đó, Việt Nam không chỉ đáp ứng được các thách thức trong nước mà còn có thể khẳng định vị thế trên trường quốc tế, hướng tới một tương lai số bền vững và hiện đại.