Ảnh minh họa: Internet

Trong nghiên cứu, mẫu dược liệu được chiết ngâm kết hợp siêu âm, với dung môi là dung dịch axit formic 5% trong methanol 50%. Hàm lượng axit chlorogenic trong dịch chiết được xác định bằng phương pháp HPLC với điều kiện: cột pha đảo (C18, 250 mm × 4,6 mm, 5 µm), pha động là nước và acetonitril (chứa 0,1% acid phosphoric) theo tỷ lệ 80:20, thể tích tiêm mẫu 20 µl, tốc độ dòng 0,8 ml/phút, bước sóng 327 nm. Phương pháp được thẩm định về độ phù hợp của hệ thống, tính đặc hiệu, tính tuyến tính, độ chính xác và độ đúng. Kết quả thu được cho thấy pic CGA có thời gian lưu khoảng 5,6 phút. Phương pháp định lượng đạt yêu cầu về độ đặc hiệu và tính thích hợp của hệ thống; độ đúng có tỷ lệ tìm lại trung bình 99,8%, khoảng tuyến tính được xây dựng với nồng độ CGA từ 18,7 µg/ml đến 93,6 µg/ml, với hệ số R 2 = 0,9998. Áp dụng phương pháp định lượng, hàm lượng CGA trong mẫu nghiên cứu được xác định là 0,0443 ± 0,004%.

Ngũ gia bì gai (Eleutherococcus trifoliatus (L.) S.Y.Hu) là một trong những cây thuốc có giá trị, được sử dụng rộng rãi trong Y học cổ truyền Việt Nam. Cây thường phân bố ở các tỉnh dọc theo biên giới phía Bắc như Lạng Sơn (huyện Bắc Sơn, Tràng Định), Lai Châu (huyện Phong Thổ, Sìn Hồ),… Người dân tộc Dao đã sử dụng vỏ thân, vỏ rễ của loài cây này để chữa các bệnh đau nhức xương khớp rất hiệu quả. Thành phần hóa học của ngũ gia bì gai thường chứa acid chlorogenic, acid isochlorogenic A và acid isochlorogenic C, cynarin, acid 3,5-dicaffeoylquinic, acid 1,4-dicaffeoylquinic và acid 4,5-dicaffeoylquinic, rutin,.... Trong đó, acid chlorogenic (CGA) có vai trò chất chống oxy hóa, chống viêm kháng khuẩn, chống viêm và bảo vệ một số cơ quan của cơ thể với nhiều tác dụng sinh học được ghi nhận như làm giảm nguy cơ tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, béo phì và tiểu đường tuýp II, tác dụng ức chế sự phát triển tế bào ung thư gan và ung thư phổi ở những con chuột mang khối u và ngăn chặn sự phát triển khối u mới ở những con chuột đang mang khối u, bảo vệ gan (bị tổn thương gan do rượu) thông qua hệ vi sinh vật đường ruột.

Với nhiều kết quả khả quan về tác dụng dược lý, CGA được coi là một hợp chất hữu cơ tiềm năng để phát triển trong tương lai. Trong Dược điển Việt Nam V, dược liệu ngũ gia bì gai có một số tiêu chuẩn chất lượng về đặc điểm thực vật, vi phẫu bột dược liệu, định tính, độ ẩm, tỷ lệ vụn nát, tạp chất,..., nhưng chưa có tiêu chuẩn hàm lượng. Xuất phát từ thực tiễn trên, nghiên cứu tiến hành nghiên cứu định lượng CGA trong ngũ gia bì gai (Eleutherococcus trifoliatus (L.) S.Y.Hu) bằng phương pháp HPLC để góp phần tiêu chuẩn hóa dược liệu này.

Nghiên cứu đã xây dựng quy trình định lượng CGA trong dược liệu ngũ gia bì gai. Quy trình định lượng đạt yêu cầu thẩm định quy trình phân tích định lượng về độ đặc hiệu, độ đúng, độ tuyến tính, độ lặp lại. Áp dụng quy trình định lượng, nghiên cứu đã xác định hàm lượng CGA trung bình trong dược liệu ngũ gia bì gai thu hái tại huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu là 0,0443 ± 0,004%. Quy trình định lượng này dễ thực hiện và có thể triển khai áp dụng trong thực tế.