Để hiện thực hóa, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 45/2022/QH15 cho phép Cần Thơ thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù về đất đai, tài chính, đầu tư, khoa học và công nghệ, tạo tiền đề cho sự đột phá và thu hút đầu tư. Chính phủ cũng đã cụ thể hóa những định hướng này bằng Nghị quyết số 98/NQ-CP ngày 30/8/2021, với nhiều dự án, đề án ưu tiên, công trình trọng điểm dành cho thành phố.

Thực trạng phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại thành phố Cần Thơ

Là trung tâm kinh tế, văn hóa, xã hội của vùng ĐBSCL, Cần Thơ luôn nhận thức rõ tầm quan trọng của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong công cuộc phát triển bền vững, vai trò, trách nhiệm đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của toàn vùng; trong thời gian qua, thành phố luôn nỗ lực thực hiện nhiều giải pháp thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (Nghị quyết số 57-NQ/TW) được ban hành đã tạo cơ hội lớn để thành phố triển khai nhiều giải pháp chiến lược mang tính đột phá; khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã có sự chuyển biến đáng kể, cụ thể:

(1) Thể chế khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số: Theo quan điểm chỉ đạo của Đảng, hoàn thiện thể chế là một trong ba đột phá chiến lược (từ Đại hội XI, năm 2011) và tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế được xem như là tháo gỡ “Điểm nghẽn của điểm nghẽn” trong phát triển. Bên cạnh việc nghiên cứu, đóng góp ý kiến các dự thảo Luật, Nghị định, Thông tư về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân thành phố đã và đang thực hiện sửa đổi, hoàn thiện các cơ chế, chính sách, quy định về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, nhằm phát huy tối đa các nguồn lực, đưa thể chế thành một lợi thế trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; xây dựng các chương trình, kế hoạch triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW với nhiệm vụ được phân công cụ thể cho các sở, ban, ngành.

(2) Hạ tầng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số: Phát triển hạ tầng cho khoa học, công nghệ là yêu cầu tất yếu khách quan của sự phát triển khoa học và công nghệ trong kỷ nguyên mới. Cần Thơ đang tích cực khai thác nguồn lực các đơn vị như Vườn ươm Công nghệ công nghiệp Việt Nam - Hàn Quốc, Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ, Trung tâm Kỹ thuật Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Khu Công nghệ số, Trung tâm Giám sát và điều hành thông minh. Tăng cường đầu tư, hoàn thiện hạ tầng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số với các dự án, đề án đầu tư công: Khu Công nghệ số, Khu Công nghệ thông tin tập trung, Sàn giao dịch công nghệ, Khu Công nghệ cao, Trung tâm Khởi nghiệp và Đổi mới sáng tạo, Đề án Xây dựng thành phố Cần Thơ phát triển thành đô thị thông minh, cùng với việc phát triển hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu ngành, hạ tầng bưu chính, viễn thông, Internet tốc độ cao (5G, 6G), hạ tầng vật lý số, tiện ích số và thí điểm bản sao số.

Nguồn nhân lực chất lượng cao: Cùng với đột phá về thể chế, kết cấu hạ tầng, nguồn nhân lực chất lượng cao cũng là một đột phá chiến lược trong quá trình phát triển đất nước hiện nay và trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Đột phá về nguồn nhân lực chất lượng cao được Đảng ta đề cập lần đầu tiên trong văn kiện Đại hội XI (năm 2011). Triển khai Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII “Về tiếp tục xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ trí thức đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững trong giai đoạn mới”, thành phố xác định nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là yếu tố then chốt cho sự phát triển, xây dựng và triển khai nhiều chương trình đào tạo, tập huấn, trong đó có các ngành về kỹ thuật điện tử, vi điện tử và công nghệ bán dẫn; kịp thời tôn vinh, biểu dương, khen thưởng đội ngũ trí thức tiêu biểu có những đóng góp tích cực cho sự phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh.

(3) Nghiên cứu phát triển và ứng dụng khoa học và công nghệ: Nhiệm vụ khoa học và công nghệ được triển khai tập trung vào nghiên cứu ứng dụng trí tuệ nhân tạo, mô hình quản trị thông minh phục vụ công tác quản lý điều hành; ứng dụng kỹ thuật, mô hình mới trong điều trị, chăm sóc sức khỏe nhân dân; cải thiện chất lượng sản phẩm chủ lực địa phương; phát triển mô hình du lịch đặc thù; thiết kế, chế tạo thiết bị, công nghệ, vật liệu mới phục vụ quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường. Thành phố liên tục triển khai các chương trình hỗ 79 trợ phát triển tài sản trí tuệ, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa đổi mới công nghệ, thiết bị và nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Đặc biệt, Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ thành phố đang được xây dựng nhằm tạo nguồn kinh phí ổn định, bền vững để hỗ trợ các hoạt động nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng khoa học và công nghệ, góp phần thúc đẩy hợp tác giữa các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp và các tổ chức liên quan, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

(4) Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo: Vận hành Diễn đàn khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trực tuyến (www.castihub.vn và www.canthostartup.vn) với hơn 150.000 thành viên, nhằm xây dựng cộng đồng khởi nghiệp và kết nối nguồn lực. Sàn giao dịch ý tưởng và sản phẩm khởi nghiệp cũng được triển khai để kết nối cung cầu, hợp tác, chuyển giao công nghệ. Các hoạt động hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ngày càng được đẩy mạnh về quy mô và chất lượng, phục vụ sự phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số toàn vùng ĐBSCL.

(5) Hoạt động chuyển đổi số: Vận hành ổn định hệ thống thông tin dùng chung, đảm bảo an toàn cho các hệ thống trọng yếu như: Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính; Hệ thống quản lý văn bản và điều hành; Hệ thống thư điện tử; Hệ thống hội nghị truyền hình; Nền tảng tích hợp chia sẻ dữ liệu (LGSP); Nền tảng xác thực tập trung (SSO); Cổng dữ liệu thành phố; Ứng dụng di động Cần Thơ và mạng truyền số liệu chuyên dùng. Thành phố củng cố hạ tầng và dữ liệu số thông qua việc hoàn thiện hạ tầng công nghệ thông tin, phát triển dữ liệu mở, ứng dụng dữ liệu dân cư, xác thực định danh điện tử (VNeID) và tích hợp sổ sức khỏe điện tử. Về phát triển chính quyền số và nhân lực số, Cần Thơ nâng cấp các hệ thống thông tin, tổ chức đào tạo, tập huấn cho cán bộ, công chức, viên chức về kỹ năng số, công nghệ số cơ bản, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và đẩy mạnh phong trào “Bình dân học vụ số” để nâng cao kỹ năng số cho toàn dân.

Mặc dù sở hữu nhiều tiềm năng, lợi thế nhưng tốc độ và sự bứt phá về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của thành phố còn chậm, sự khai thác nguồn lực của thành phố Cần Thơ vẫn còn gặp không ít trở ngại và điểm nghẽn, dẫn đến tăng trưởng kinh tế chưa như kỳ vọng và thiếu vắng những sản phẩm mang tính đột phá từ các cơ chế, chính sách đặc thù.

Một số giải pháp đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Thứ nhất, nâng cao nhận thức và hoàn thiện thể chế: Quán triệt sâu sắc tầm quan trọng của Nghị quyết đến toàn bộ hệ thống chính trị và người dân. Đồng thời, chú trọng rà soát, xây dựng và ban hành các cơ chế, chính sách tạo môi trường pháp lý thuận lợi và tạo động lực thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, tạo ra giá trị mới, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Thứ hai, phát triển hạ tầng khoa học, công nghệ, hạ tầng số đồng bộ, hiện đại tạo nền tảng cho đột phá phát triển: Cần xác định hạ tầng khoa học, công nghệ và hạ tầng số là nền tảng cốt lõi. Tập trung đầu tư các Khu công nghệ số, Khu công nghệ thông tin tập trung, Khu công nghệ cao; xây dựng Trung tâm dữ liệu đạt chuẩn quốc tế, nâng cấp hạ tầng viễn thông, mạng lưới Internet băng thông rộng chất lượng cao và phát triển các nền tảng số dùng chung, tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai chính quyền số, kinh tế số và xã hội số.

Thứ ba, đẩy mạnh chuyển đổi số trong các ngành, lĩnh vực ưu tiên, gồm: Nông nghiệp (Xây dựng nền nông nghiệp thông minh, ứng dụng công nghệ cao để nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững); Công nghiệp và Thương mại (Thúc đẩy tự động hóa, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong sản xuất và phát triển thương mại điện tử); Y tế và giáo dục (Phát triển bệnh án điện tử, hệ thống tư vấn sức khỏe từ xa và các mô hình giáo dục thông minh);...

Thứ tư, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao: Chú trọng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có đủ năng lực để thực thi nhiệm vụ trong môi trường số. Đồng thời, có chính sách thu hút và giữ chân các chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài nước, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao.

Thứ năm, xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp: Nỗ lực tạo dựng một môi trường thuận lợi cho các hoạt động khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo, kết nối chặt chẽ giữa các viện, trường, doanh nghiệp và các quỹ đầu tư; tổ chức thường niên các sự kiện như Techfest Cần Thơ để thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp.

Thứ sáu, tăng cường hợp tác trong và ngoài nước: Chủ động mở rộng hợp tác với các địa phương, tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước để trao đổi kinh nghiệm, chuyển giao công nghệ và thu hút các nguồn lực đầu tư cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã mở ra một kỷ nguyên mới cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trên phạm vi cả nước. Nắm bắt thời cơ đó, thành phố Cần Thơ cần tận dụng tối đa cơ hội, triển khai quyết liệt các giải pháp chiến lược nhằm khẳng định vị thế trung tâm, vai trò đầu tàu của vùng ĐBSCL trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Việc ứng dụng đồng bộ và hiệu quả các thành tựu khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong các lĩnh vực trọng yếu sẽ tạo bước phát triển đột phá, nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện chất lượng cuộc sống nhân dân. Qua đó, Cần Thơ có thể từng bước trở thành trung tâm kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học công nghệ năng động và hiện đại, đóng góp ngày càng quan trọng vào sự phát triển nhanh, bền vững của vùng ĐBSCL cũng như của cả nước.