Lung linh sắc mầu thổ cẩm
Chủ nhiệm HTX vải lanh thổ cẩm Lùng Tám, Sùng Mí Qủa kể cho tôi nghe về những tháng ngày thai nghén và thành lập HTX. Đồng bào Mông vốn có nghề truyền thống dệt vải thổ cẩm, nhà nào cũng có khung dệt vải, các sản phẩm chủ yếu phục vụ gia đình là vải váy áo, khăn, mũ... tuy là nghề nhưng chỉ coi nghề dệt là nghề phụ làm lúc nông nhàn.
Vốn là người yêu thích sắc mầu thổ cẩm và không muốn nghề bị mai một. Tháng 8 năm 1989, Sùng Mí Qủa đề xuất với chính quyền xã thành lập tổ sản xuất vải lanh thổ cẩm, ban đầu thu nhận được 20 chị em giỏi dệt vải để làm thí điểm. Cách thức góp cổ phần cũng thật độc đáo, lanh các gia đình tự trồng, khung dệt vải mỗi nhà một chiếc đem góp lại, tập hợp tại nơi sản xuất. Tổng số vốn khi đó chỉ có gần 20 triệu đồng. Mạnh dạn tìm hướng đi cho mình, ông Qủa vừa lo tiêu thu sản phẩm, vừa động viên chị em yên tâm làm nghề. Làm ra sản phẩm, rồi tự đem đi các phiên chợ trong huyện, trong tỉnh bán hàng và giới thiệu sản phẩm.
Tháng 8 năm 2001, HTX vải lanh Lùng Tám chính thức được thành lập. HTX đã họp bàn bầu ban quản trị, mọi xã viên đều tự nguyện tham gia đóng góp cổ phần. Các sản phẩm của HTX là váy áo, khăn, chăn, gối, thảm, ví thổ cẩm, áo nam, túi, sắc, túi điện thoại...
Coi trọng mẫu mã, chất lượng sản phẩm là yếu tố quyết định sự thành bại của HTX, hiện nay HTX đã sản xuất được trên 20 loại sản phẩm. Với sự quảng bá sản phẩm tại các hội chợ, hiện nay tổ chức CRAFT LINK (thuộc Trung tâm nghiên cứu hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam) là bạn hàng lớn nhất của HTX. Tổ chức này cũng đảm nhận việc giới thiệu, quảng bá sản phẩm cho các đoàn khách du lịch quốc tế ưa thích sản phẩm thổ cẩm. Sản xuất phát triển, có lợi nhuận đời sống xã viên ổn định, đã góp phần không nhỏ cho công tác xoá đói, giảm nghèo của người Mông thôn Hợp Tiến. HTX hiện có 51 xã viên, tất cả đều có thu nhập gần 700.000đ/người/ tháng. Doanh thu luỹ kế từ năm 2001 đến nay đạt trên 2 tỷ đồng.
Đã có nhiều gia đình chị em xã viên vươn lên thoát nghèo từ khi tham gia vào HTX, như chị Hạ Thị Sèo, chị Giàng Thị Mải, Giàng Thị Cháu... Chị Giàng Thị Sinh, một trong những hộ nghèo của thôn Hợp Tiến, cho biết: Tham gia làm việc tại HTX, gia đình mình đã bớt khó khăn đi rất nhiều, nghề dệt vải là nghề mình yêu thích nhất, nay vừa được làm nghề, vừa có thu nhập ổn định mình vui lắm. Mong quy mô của HTX sẽ mở rộng để các chị em nghèo trong xã có công ăn việc làm.
 Xác định phát triển làng nghề truyền thống vừa duy trì bảo tồn các giá trị văn hoá của dân tộc, vừa góp phần xoá đói giảm nghèo. Huyện Quản Bạ đã có những chính sách khuyến khích mở rộng và xây dựng các mô hình làng nghề truyền thống, như HTX vải lanh Lùng Tám là một ví dụ điển hình. Đồng chí Lệnh Thế Hội, Phó chủ tịch UBND huyện khẳng định: Muốn khơi dậy và phát triển làng nghề truyền thống, cần phải có sự quy hoạch, xác định yếu tố văn hoá bản địa làm nền tảng. Tiếp tục cải tiến đổi mới công nghệ thủ công truyền thống. Quản Bạ đang từng bước xây dựng những mô hình làng nghề gắn với du lịch cộng đồng, như điểm sản xuất vải lanh thổ cẩm Lùng Tám. Tiến tới sẽ triển khai nhân rộng các mô hình trên địa bàn toàn huyện.
Đồng chí Giàng Mí Lủng, Chủ tịch UBND xã Lùng Tám cho biết: Nghề dệt vải thổ cẩm ở Lùng Tám đã có từ lâu nhưng chưa có sự quy hoạch, nay đã hình thành HTX đó là điều kiện thiết yếu để duy trì và phát triển làng nghề truyền thống ở xã Lùng Tám. Trong thời gian tới, HTX sẽ tiến hành mở rộng quy mô sản xuất đến các thôn bản trong xã, với mục tiêu vừa bảo tồn bản sắc văn hoá, vừa tạo công ăn việc, cải thiện đời sống cho đồng bào góp phần tích cực vào công cuộc xoá đói giảm nghèo ở vùng cao.
Nghề truyền thống sản xuất vải lanh thổ cẩm Lùng Tám đã và đang tự khẳng định hướng đi đúng trong phát triển kinh tế ở vùng cao núi đá này..
Sùng Mí Qủa xây dựng thương hiệu vải lanh thổ cẩm Lùng Tám
Khi hỏi về xây dựng thương hiệu cho sản phẩm vải lanh Lùng Tám của HTX, ông Sùng Mí Qủa dí dỏm nói: "Thực ra mình nghĩ đến xây dựng thương hiệu cho vải thổ cẩm Lùng Tám qua 8 kỳ tham dự hội chợ hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam đấy. Theo cách hiểu của mình, thương hiệu chính là cơ sở pháp lý được nhà nước công nhận, bảo hộ nhãn hiệu. Vậy, cớ làm sao thổ cẩm do mình làm ra lại không xúc tiến việc xây dựng ‘thương hiệu”. Bởi, có thương hiệu thì vải lanh thổ cẩm Lùng Tám sẽ không thể lẫn với một loại thổ cẩm nào khác. Với lại, yếu tố cạnh tranh trên thị trường, buộc sản phẩm của mình phải đăng ký xây dựng nhãn hiệu hàng hoá. Khi có thương hiệu cũng đồng nghĩa với việc phải cải tiến công nghệ từ sơ chế lanh, đến khi dệt vải và hoàn thiện sản phẩm. Việc đổi mới mẫu mã sản phẩm, chất liệu là vấn đề sống còn của vải lanh thổ cẩm Lùng Tám. Ông Qủa diễn thuyết với tôi những ý tưởng của mình về thương hiệu như một thương gia chính hiệu.
Hàng tháng, những chuyến hàng thổ cẩm lại theo những chuyến xe đi khắp miền. Biết được chất lượng vải thổ cẩm Lùng Tám độc đáo và đa dạng nhiều đoàn khách quốc tế đã đến tham quan mô hình của HTX. Chủ nhiệm Sùng Mí Qủa luôn tất bật với việc giao dịch, tiếp đón khách. Chính những lần tiếp xúc với những vị khách, họ đều hỏi ông nhãn hiệu cho sản phẩm thổ cẩm Lùng Tám. Những trăn trở đó ông đã dồn tâm lực cho việc xây dựng thương hiệu. Hiện, hồ sơ của đăng ký nhãn hiệu hàng hoá của HTX đang trong quá trình chờ Cục sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận. Đây có lẽ là tín hiệu vui với ông chủ nhiệm năng động này.
Cái gốc vẫn là sự đam mê văn hóa dân tộc
Ông Qủa bảo: Đối với mình những sắc mầu thổ cẩm đã ăn sâu vào trong tâm trí rồi, ăn cũng nghĩ tới thổ cẩm, ngủ cũng mơ thấy thổ cẩm. Mình đam mê nó không đơn thuần vì mục đích kinh tế, mà còn là sự gìn giữ những giá trị văn hoá của người Mông, đặc trưng của mỗi dân tộc là trang phục, là những nét hoa văn trên trang phục đó. Thế nên, đây chính là yếu tố văn hoá cần phải lưu giữ, bảo tồn. Tôi rất khâm phục bởi những suy nghĩ sâu xa của ông về văn hoá cũng như tâm huyết với nghề.
Trăn trở với nghề, ông Qủa mong muốn những phần việc trong sản xuất được rút ngắn lại, bằng đổi mới công nghệ sản xuất thủ công. Các quy trình sản xuất phải năng xuất hơn và giảm chi phí vào, cũng như thời gian sơ chế nguyên liệu. Như se lanh, sơ chế cây lanh...hiện tại, những công đoạn này vẫn làm thủ công và tốn nhiều thời gian công sức, dẫn đến năng suất lao động không cao. Ông mong muốn các nhà khoa học giúp đỡ, cải tiến kỹ thuật, thiết bị sản xuất để đảm bảo tính độc đáo trong sản xuất vải lanh của người Mông.
Lòng đam mê của ông rồi cũng được trả công, bởi vô số những bằng khen giấy khen của tỉnh, của nhà nước được treo trang trọng trong gian trưng bày sản phẩm của HTX đặt tại gia đình. Ông Qủa cho biết: Sau khi xây dựng được nhãn hiệu hàng hoá, ông sẽ mở rộng thêm quy mô sản xuất đến một số thôn trong xã và phối hợp với huyện hình thành tua du lịch văn hoá cộng đồng làng nghề truyền thống. Ông dí dỏm nói với tôi: Người Mông Lùng Tám đang ngồi trên đống tiền mà chưa biết lấy nó ra phục vụ mình thôi. Tiền nó đang trên những khung cửi, trong tầng sâu văn hoá người Mông đó.
Tôi hiểu ý nghĩ của ông Qủa và tự nhủ Lùng Tám có làng nghề, người Lùng Tám hiếu khách, cảnh Lùng Tám thơ mộng, có khi còn đẹp hơn cả bản Lác  - Mai Châu - Hoà Bình. Vậy, tại sao lại không phát triển du lịch làng nghề như Bản Lác - Mai Châu - Hoà Bình. Tôi đem những suy nghĩ của mình trong tiếng kẽo kẹt thoi đưa của các bà, các chị và hy vọng trong tương lai không xa, Lùng Tám sẽ trở thành vùng du lịch hấp dẫn. Điều đó là có thể lắm chứ?!