Magik Labs tại Khu công nghệ phần mềm, ĐH Quốc gia TP.HCM đón đoàn chuyên gia nước ngoài đến thăm. Đây là không gian của các dự án khởi nghiệp, trong đó có nhiều bạn sinh viên làm việc. Ảnh: Hà Thế An.

Startup Soqqle Daniel của Singapore chỉ dùng mỗi tháng 20.000 USD để trả lương cho đội ngũ 10 người và một CEO.

Ông Daniel, người sáng lập của startup này đã tối ưu hóa trong việc trả lương nhân sự cho startup của mình. Tất cả 10 nhân viên của ông đều là lao động tự do, 8 trong số họ được trả lương 5 USD/giờ. Từ ngày đầu thành lập, các nhân viên của ông từ người lập trình được ông tuyển chọn đều tham gia vào dự án để chứng tỏ năng lực trước khi được ký hợp đồng bán thời gian.

Mức lương 5 USD/giờ của họ được nhân lên một số giờ nhất định để làm tròn lương tháng. Ngoài mức lương này ra, công ty của ông không phải đóng thêm khoản thuế hay bảo hiểm nào. Ông Daniel cho rằng các nhân sự của ông chấp nhận sự thiệt thòi này là do tin vào giá trị của giải pháp của dự án đem lại.

Ông Louis Nguyễn, Chủ tịch HĐQT công ty quản lý quỹ đầu tư Saigon Asset Management, cho biết, nghiên cứu về nguyên nhân thất bại của một startup, nguyên nhân cao thứ hai là do hết vốn.

Theo ông tiết kiệm chi phí nhân sự là cần thiết, nhưng một số startup chưa phân ra nhóm lương dành cho nhân sự có thể tiết kiệm.

Nhóm nghiên cứu và phát triển sản phẩm làm nên thế mạnh cạnh tranh cốt lõi của một doanh nghiệp như đội ngũ sáng lập là trưởng nhóm bán hàng chính, và nhóm thiết kế sản phẩm. Dùng lực lượng lao động tự do cho những nhóm vị trí sẽ có một số hệ lụy nhất định.

“Đối với các startup, đặc biệt là các startup công nghệ, vấn đề bảo mật thông tin rất quan trọng. Hợp đồng bảo mật giữa doanh nghiệp và nhóm thiết kế sản phẩm cũng chưa chắc bảo đảm các điều khoản có thể bao trùm được các trường hợp thực tế.

Nếu người lao động tự do tiết lộ thông tin sản phẩm trước khi nó được ra đời hoặc đến các đối thủ cạnh tranh sẽ dẫn đến sản phẩm kém tính cạnh tranh. Chưa kể trường hợp người lao động tự do có thể không hoàn toàn chịu trách nhiệm về các thiết kế của mình”- ông Louis Nguyễn phân tích.

Các nhóm tiếp thị, kế toán, thư ký… không nằm trong thành phần cốt lõi của doanh nghiệp thì có thể sử dụng lao động tự do, bán thời gian hoặc sinh viên thực tập.

Startup có thể sử lao động tự do hoặc dịch vụ có kiến thức chuyên môn cho việc kế toán nhưng để với công việc tài chính phân tích chiến lược thì cần một giám đốc tài chính toàn thời gian. Người này nắm các hoạt động của doanh nghiệp và cách doanh nghiệp điều khiển dòng tiền đó, nên rất khó dùng một lao động tự do cho vị trí này.

Ông Trần Anh Tuấn, Phó Giám đốc Trung tâm dự báo nhu cầu nhân lực và thông tin thị trường lao động TP.HCM cho biết, việc startup sử dụng lao động tự do là xu hướng hiện nay. Lợi ích nhất của việc thuê người làm tự do là startup trả lương thấp ,do không tốn các chi phí khác như bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế, bố trí mặt bằng thiết bị làm việc và tiền thưởng, các chi phí phúc lợi khác theo hợp đồng lao động.

“Lao động tự do có thể được coi là nguồn lực có giá trị đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp đang trong giai đoạn khởi nghiệp, tài chính và quy mô nhỏ. Đối với người lao động là sinh viên, học sinh đây cũng là giải pháp tình thế để có việc làm, trải nghiệm và có thu nhập. Tuy nhiên, hai bên do không ràng buộc nên sự đầu tư cho lợi ích lâu dài của hai bên hầu như không có”- ông Tuấn phân tích.

Ông cũng đúc kết, việc sử dụng lao động tự do với tính chất công việc tạm thời không thể đòi hỏi lao động tạo được hiệu suất làm việc cao với năng suất lao động cao từ nguổn nhân lực chuyên nghiệp. Tất nhiên vẫn có một số startup sử dụng lao động tự do và vẫn tiến đến phát triển ổn định và chất lượng nhưng điều này sẽ không nhiều.