Các startup công nghệ mang tính đột phá bởi vì chúng được thúc đẩy bởi tham vọng xử lý một vấn đề chưa từng được giải quyết theo một cách độc đáo và tạo ra giá trị mới. Ngược lại, hầu hết các công ty lớn và “trưởng thành” thì lại được thúc đẩy bởi tham vọng đánh bại đối thủ cạnh tranh và bảo vệ thị trường của mình. Hãy xem xét lĩnh vực kinh doanh nhà nghỉ dành cho khách du lịch. Một chuỗi khách sạn thông thường sẽ tiến hành nghiên cứu các đối thủ cạnh tranh. Những người điều hành sẽ thành lập một tập hợp các tính năng giúp cho chuỗi khách sạn này khác biệt với các đối thủ cạnh tranh của mình. Cuối cùng, những người điều hành sẽ cố gắng tìm ra các cách để hút khách hàng khỏi các đối thủ bằng cách tận dụng các tính năng này.
AirBnB chẳng thực hiện bất cứ bước nào trong công đoạn nêu trên. Trên thực tế, AirBnB đã áp dụng Tư duy Nền tảng để giải quyết vấn đề chỗ ở của khách du lịch. Startup này không cạnh tranh về các tính năng mà thay vào đó, tạo ra một nền tảng cho phép bất kỳ ai có phòng, căn hộ hoặc thậm chí cả một hòn đảo còn trống, không dùng đến cũng có thể dùng để điều hành dịch vụ B&B (Bed&Breakfast: cung cấp chỗ ngủ và bữa sáng) với khả năng tiếp cận tới thị trường khách du lịch toàn cầu.

CẠNH TRANH NỀN TẢNG

AirBnB là một ví dụ tiêu biểu về cách các công ty khởi nghiệp công nghệ ngày nay đang cạnh tranh với những gã khổng lồ trong ngành công nghiệp truyền thống mà không cần phải xuất đầu lộ diện để đối địch trực tiếp ngay từ những giai đoạn ban đầu.

Khi một nền tảng như AirBnB xuất hiện, các công ty lớn có xu hướng bỏ qua vì cho rằng công ty non nớt như AirBnB có nền tảng chất lượng yếu kém. Rõ ràng, một người nào đó với một tấm nệm trong phòng khách sẽ không thể cạnh tranh nổi với một nhà nghỉ với dịch vụ phòng tiện nghi, thoải mái. Đây chính là lý do mà những công ty khởi nghiệp như AirBnB vận hành thành công mà không có đối thủ cạnh tranh.

Những startup như vậy cũng giải quyết cùng một vấn đề mà các công ty lớn đang cố gắng giải quyết. Tuy nhiên, giải pháp của các startup này thường được các công ty lớn cho là không đáng tin cậy. Các startup thường bị hạn chế về mặt tài chính và nguồn tài nguyên. Sử dụng hướng tiếp cận nền tảng để đột phá một ngành công nghiệp thông thường bị tri phối bởi chất lượng dịch vụ hoặc sản phẩm sẽ cho phép một startup có được động lực mà không thu hút sự chú ý của các đối thủ cạnh tranh truyền thống của ngành công nghiệp.

BA ĐÒN BẨY CẠNH TRANH

Thành công của AirBnB xuất phát từ chiến lược ba nhánh, góp phần tạo thành cơ sở cạnh tranh trên hầu hết các nền tảng. Đó là:

1. Tạo các nguồn cung mới: lần đầu tiên, bất kỳ ai có nệm hoặc phòng trống đều có thể vận hành dịch vụ BnB của riêng mình.

2. Tạo ra các hành vi mới của người dùng ở phía cầu: khách du lịch hiếm khi ở lại các căn hộ của người lạ ở một thành phố lạ. AirBnB đã mang đến một hành vi hoàn toàn mới.
3. Xây dựng một hệ thống quản lý (curation) chặt chẽ: để tạo ra một môi trường tin cậy giữa khách du lịch và chủ nhà, AirBnB đã đầu tư vào một cơ chế quản lý chặt chẽ. Các nền tảng khác có thể sử dụng cơ chế quản lý để trao quyền hoặc đánh giá chất lượng. Điều này không chỉ riêng đối với AirBnB. Các nền tảng khác như YouTube, Wikipedia, KickStarter, oDesk đều thể hiện những đặc điểm này ở mức độ khác nhau.

BÙNG NỔ NGUỒN CUNG

AirBnB không phải là startup duy nhất sử dụng Tư duy Nền tảng. Wikipedia đã tạo ra kho lưu trữ kiến thức lớn nhất thế giới mà không cần dựa vào các chuyên gia. YouTube có cường độ người xem lớn hơn nhiều so với bất kỳ kênh truyền hình truyền thống nào, phần lớn là dành cho những đoạn video không bao giờ có trên các kênh truyền hình. oDesk cho phép các công ty hoàn thành công việc của mình trong một bối cảnh thương trường mở, mang tính toàn cầu.
Có ba khía cạnh phân biệt các nền tảng này với các ngành công nghiệp mà những nền tảng này đang muốn đột phá:

1. Các nền tảng này tạo ra những nguồn cung mới chưa hề tồn tại trước đây: không ai có thể tưởng tượng ra được một kho hàng dịch vụ lưu trú du lịch sẽ bao gồm những ngôi nhà của những người đang sống trong thành phố. Ý tưởng về việc khán giả toàn cầu có thể sẽ bị những đoạn video gia đình mang tính nghiệp dư (như những clip trên YouTube) hấp dẫn có lẽ trước đây sẽ bị chê cười. Tuy vậy, giờ đây Tư duy Nền tảng đã mở ra nguồn cung mới.

2. Nguồn cung mới có xu hướng yếu hơn và đơn giản hơn so với những nguồn cung đã có: như trường hợp của AirBnB cho thấy, nguồn cung các căn hộ ban đầu không thể sánh được với các khách sạn đã vận hành tốt về khía cạnh chất lượng dịch vụ và mục tiêu hướng vào du khách cao cấp. Điều tương tự cũng diễn ra khi so sánh YouTube với các chương trình phát sóng truyền thống.

3. Theo thời gian, việc cung cấp trên các nền tảng này sẽ phát triển để cạnh tranh trực tiếp với các đối thủ cạnh tranh chính: khi nền tảng được người tiêu dung chấp nhận, nó cũng sẽ thu hút các nhà sản xuất lớn. Kết quả là chất lượng của nhà sản xuất được cải thiện khi nền tảng thu hút được người tiêu dùng, điều này được thể hiện rõ cả với AirBnB và YouTube cũng như với nhiều nền tảng khác.

TẠO RA HÀNH VI MỚI CỦA NGƯỜI SỬ DỤNG

Bước đầu tiên để đột phá liên quan đến việc bùng nổ nguồn cung như được nêu trên. Bước thứ hai liên quan đến việc tạo hành vi mới của người dùng. Đề xuất qua đêm tại một căn hộ của một người xa lạ ở một thành phố cũng hoàn toàn xa lạ có lẽ sẽ bị coi là điên rồ vài năm trước đây. AirBnB góp phần tạo ra hành vi hoàn toàn mới của người dùng thông qua việc chia sẻ nơi lưu trú. YouTube cũng tạo ra sự bùng nổ nguồn cung nhờ các clip được người dùng chia sẻ. Còn dịch vụ đi nhờ xe mà Uber là nền tảng đại diện cũng làm thay đổi hành vi của người đi nhờ xe lẫn người cung cấp dịch vụ thông qua việc sử dụng xe ô tô vào những lúc nhàn rỗi.

QUẢN LÝ CHẶT CHẼ CHÍNH LÀ MỘT NGUỒN GIÁ TRỊ MỚI

Thay đổi hành vi người dùng không bao giờ là việc dễ dàng. Bắt người dùng hành xử theo những cách mới là vô cùng khó khăn, đặc biệt là khi chi phí và rủi ro đi kèm sẽ cao. Ở lại căn hộ của một người lạ ở một thị trấn lạ có thể sẽ rất nguy hiểm (và nguy cơ này đã thực sự xảy ra trong một vài trường hợp).

Cũng như vậy, tìm ra những video thú vị giữa vô số những clip trên YouTube có thể là công việc khá khó khăn. Các nền tảng giải quyết vấn đề này thông qua chức năng quản lý curation (quản lý bằng cách chọn lọc và biên tập nội dung), một quá trình mà nhờ đó họ chọn lọc ra những phần tốt nhất từ những thứ còn lại. YouTube, Reddit và Quora có một hệ thống bỏ phiếu cộng đồng để phát tán nội dung hay nhất.

Wikipedia có các công cụ cộng tác cho phép những “người dùng siêu đẳng” có thể sửa lại các mục và giải quyết tranh chấp trong khi chỉnh sửa một bài viết. AirBnB đã đầu tư rất nhiều vào cơ chế curation của mình vì những nguy cơ rủi ro cao đi kèm. Trong một số trường hợp, các nhiếp ảnh gia xác thực việc ghi danh của chủ nhà. Ngoài ra, nền tảng này có một cơ chế đánh giá chặt chẽ cho phép mỗi bên tham gia đánh giá bên còn lại. Trên thực tế, đóng góp lớn cho thành công của AirBnB chính là sự thành công của cơ chế đánh giá. Cơ chế quản lý và tin cậy mạnh mẽ chính là nguồn giá trị chủ chốt được cung cấp bởi chủ sở hữu nền tảng. Nó cũng là yếu tố mang tính quyết định quan trọng nhất trong việc sử dụng những nền tảng như vậy. Khía cạnh quan trọng nhất của cạnh tranh nền tảng là các startup không chỉ mãi mãi là các công ty khởi nghiệp. Những công ty này cuối cùng cũng có khả năng cạnh tranh với các công ty lớn hơn. Tuy nhiên, những startup này sẽ trì hoãn năng lực cạnh tranh này đến một thời điểm mà họ đạt đến quy mô, lực hút và động lực cần để có thể cạnh tranh thành công. Dần dần, chất lượng cung cấp trên nền tảng sẽ được cải thiện, khả năng kết nối phù hợp giữa cung và cầu, quản lý nguồn cung một cách tốt nhất cũng sẽ được cải thiện, như được thể hiện rõ trong trường hợp của AirBnB hay YouTube. Đó chính là mô hình đột phá được lặp lại thường xuyên trên rất nhiều nền tảng. Bất kỳ ngành công nghiệp dịch vụ nào cần đầu tư đáng kể để tạo ra nguồn cung sẽ có tiềm năng bị đột phá bởi một nền tảng cung cấp các dịch vụ cấp thấp hơn, miễn là nền tảng này có một mô hình quản lý mạnh. Các công ty khởi nghiệp không thắng lợi nhờ công nghệ hay tính năng tốt hơn. Họ giành chiến thắng vì họ sử dụng
nguyên tắc này để mở ra những thị trường hoàn toàn mới và tạo những hành vi mới của người dùng để cạnh tranh một cách hiệu quả.

Cục Thông tin KH&CN Quốc gia – Bộ KH &CN