Áp cao Thanh Tạng và ảnh hưởng của nó đến thời tiết Việt Nam
Nghiên cứu do PGS. TS. Phạm Vũ Anh và PGS. TS. Nguyễn Viết Lành thuộc Trung tâm Ứng dụng công nghệ và Bồi dưỡng nghiệp vụ Khí tượng Thủy văn và Môi trường thực hiện.
Cho đến nay, có thể nói
rằng, các nhà khí tượng của chúng ta đều đã nắm vững những hệ thống thời tiết
ảnh hưởng đến Việt Nam.
Tuy nhiên, khoảng 15 năm trở lại đây, hầu như không có một công trình nghiên
cứu nào liên quan đến hệ thống thời tiết được công bố một cách chính thức.
Các công trình nghiên cứu
trước đây chủ yếu thực hiện trên những bộ bản đồ phân tích các đường đẳng áp,
gần như không phân tích đường dòng, và đặc biệt là không có điều kiện để phân
tích được mặt cắt thẳng đứng trường các yếu tố khí tượng.
Vì vậy, một số trung tâm
khí áp hoạt động riêng rẽ, có những đặc tính riêng, hệ quả thời tiết riêng biệt
nhưng hoạt động gần với những trung tâm khí áp khác nên được xem là một. Trong
số những trung tâm khí áp đó có áp cao Thanh Tạng.
Với nguồn số liệu chủ yếu
từ năm 1980 đến năm 2009, là kết quả quan trắc về nhiệt độ không khí của 2 kỳ
quan trắc chính (7 và 19 giờ) cũng như nhiệt độ tối cao, tối thấp; hướng gió và
tốc độ gió; và lượng mưa ngày từ 56 trạm khí tượng trên phạm vi từ Hà Tĩnh trở
ra. Nhóm tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu để thực hiện đề
tài:
Phương pháp thống kê toán
học để tính toán, phân tích những đặc trưng của một số yếu tố khí hậu cũng như
một số hiện tượng khí tượng;
Phương pháp synop để phân
tích các đường đẳng cao và đường dòng, các mặt cắt thẳng đứng để xác định phạm
vi và quy luật hoạt động của các hệ thống, hình thế thời tiết ảnh hưởng đến
từng khu vực thuộc lãnh thổ Việt Nam;
Phương pháp địa lý để phân
tích, mô tả diễn biến theo không gian, thời gian của các đặc trưng thời tiết và
khí hậu.
Bằng việc sử dụng số liệu
tái phân tích của NCAR/NCEP để xây dựng bộ bản đồ đường đẳng áp và đường dòng
trung bình từng tháng trên các mực đẳng áp chính (từ mực 1000 – 500 mb) cho khu
vực châu Á và lân cận.
Qua quá trình nghiên cứu,
kết quả cho thấy, trong những tháng mùa hè, khi áp cao lạnh lục địa mùa đông
(áp cao Siberia trong mùa đông) đã rút mạnh sang phía Tây (từ tháng 6 đến tháng
8, trung tâm áp cao này nằm phía tây kinh tuyến 40oE) nên gần như
không có khả năng xâm nhập xuống lãnh thổ Việt Nam. Như vậy, trong thời kỳ này,
áp cao Thanh Tạng đã ảnh hưởng đến miền Bắc Việt Nam trong những ngày có điều
kiện thuận lợi cho sự xâm nhập xuống phía Nam của nó. Khi áp cao này xâm nhập
xuống lãnh thổ Việt Nam,
nó cũng thường gây nên mưa rào và dông cho các tỉnh phía Bắc lãnh thổ.
Tạp chí Khí tượng Thủy văn, tháng 9/2012