Ngày 21/4/2025, tại Học viện công nghệ Bưu chính Viễn thông (Hà Nội), Bộ KH&CN tổ chức Lễ hưởng ứng Ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo (ĐMST) thế giới năm 2025.

Chủ đề hưởng ứng Ngày Sáng tạo và ĐMST giới năm 2025 là: “Đổi mới sáng tạo - Nghĩ khác, Làm khác để tốt hơn”; “Đổi mới sáng tạo - Doanh nghiệp tiên phong - Quốc gia thịnh vượng ”; “Đổi mới sáng tạo toàn dân - Chuyển đổi số toàn diện - Vì cuộc sống tốt đẹp hơn”.

Tham dự buổi lễ có Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng; Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Minh Hương; Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh; bà Pauline Tamesis, Điều phối viên Thường trú Liên hợp quốc (LHQ) tại Việt Nam; đại diện Đại sứ quán một số quốc gia; tổ chức quốc tế tại Việt Nam; đại diện lãnh đạo các Ban, Bộ, ngành.

Cùng tham dự còn có đại diện đơn vị quản lý về Khoa học công nghệ (KHCN), ĐMST và chuyển đổi số (CĐS) thuộc các Ban, Bộ, ngành; đại diện Sở KH&CN các tỉnh/thành phố; đại diện các viện nghiên cứu, trường đại học và các doanh nghiệp (DN).

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng và các đại biểu tham dự Lễ hưởng ứng Ngày Sáng tạo và ĐMST thế giới 2025.

Khuyến khích tinh thần "dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới" trong toàn xã hội

Phát biểu tại Lễ hưởng ứng, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết năm 2017, LHQ chọn ngày 21/4 là Ngày Creativity and Innovation - Ngày Sáng tạo và Đổi mới, nhằm nâng cao nhận thức về vai trò của sáng tạo và đổi mới trong việc giải quyết các vấn đề phát triển bền vững và thúc đẩy tăng trưởng toàn diện ở mọi quốc gia, mọi tầng lớp xã hội.

Ngày 21/4 là ngày sinh của Leonardo da Vinci, biểu tượng của sáng tạo trong mọi lĩnh vực (hội hoạ, kỹ thuật, giải phẫu,...).

Ngày 21/4 là ngày trước của ngày 22/4 - là Ngày Trái đất. Cũng có ý là sáng tạo và đổi mới trong phát triển để vì một Trái đất được bền vững hơn.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: Ngày 21/4 vừa là Ngày Sáng tạo và Đổi mới toàn cầu vừa cũng là Ngày Văn hoá ĐMST Việt Nam.

Tại sao LHQ lại nhấn mạnh cả sáng tạo và đổi mới? Theo Bộ trưởng, sáng tạo là khả năng nghĩ ra ý tưởng mới, độc đáo, khác biệt, có tính tưởng tượng cao. Sáng tạo xảy ra trong mọi lĩnh vực, từ tư duy đến nghệ thuật, thiết kế, khoa học. Sáng tạo thì ai cũng có thể làm vì nó có thể ở trong đầu hoặc trên giấy, không cần phòng lab. Sáng tạo đại diện cho khả năng phổ quát, ai cũng có thể sáng tạo. Sáng tạo gắn nhiều với các cá nhân, kể cả người không chuyên.

Đổi mới là quá trình biến ý tưởng thành sản phẩm, giải pháp thực tiễn. Đổi mới xảy ra trong quy trình, công nghệ, tổ chức, mô hình kinh doanh. Đổi mới gắn với ứng dụng, giá trị và tác động. Đổi mới đòi hỏi phải thử nghiệm, triển khai, tạo ra tác động vào thị trường và xã hội. Đổi mới gắn nhiều với các doanh nghiệp và tổ chức.

Đổi mới (Innovation) thường hay gắn với công nghệ. Sáng tạo (Creativity) bao gồm cả nghệ thuật, văn hoá, giáo dục và khoa học công nghệ.

Bộ trưởng cho rằng nhấn mạnh cả sáng tạo và đổi mới là để tôn vinh cả người nghĩ ra ý tưởng và người hiện thực hoá nó thành những thay đổi trong thực tế, và để mở rộng khái niệm sáng tạo và đổi mới không chỉ dành riêng cho giới khoa học, nghiên cứu, mà cho toàn dân, mọi lĩnh vực, mọi quốc gia.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng và các đại biểu tham quan các giải pháp ĐMST trong khuôn khổ Lễ hưởng ứng.

ĐMST là chìa khóa để các nước đang phát triển thoát bẫy thu nhập trung bình

Với Việt Nam, Ngày Sáng tạo và Đổi mới 21/4 không chỉ là ngày của nhà khoa học hay DN công nghệ, mà là ngày để tôn vinh tư duy sáng tạo của mọi người trong mọi ngành, mọi lĩnh vực (nông dân cải tiến máy móc nông nghiệp, học sinh tạo ra sản phẩm học tập), khuyến khích tinh thần "dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới" trong toàn xã hội, kết nối sáng tạo và đổi mới với phát triển bền vững.

Theo Bộ trưởng, các nước đi sau buộc phải "nhảy cóc công nghệ". Tiếp thu công nghệ sẵn có, rồi cải tiến, tái tạo, ứng dụng sáng tạo theo ngữ cảnh địa phương. ĐMST cho phép sáng tạo trong điều kiện hạn chế, rất phù hợp với bối cảnh của các nước đang phát triển.

Chi cho KHCN của các nước đang phát triển thấp, nên cần lấy ĐMST làm đòn bẩy. Nếu chỉ dựa vào KHCN hàn lâm, các nước đang phát triển sẽ không theo kịp các nước phát triển. ĐMST cho phép tận dụng thành tựu nghiên cứu phát triển từ nơi khác, rồi cộng với đổi mới mô hình, tổ chức, nội địa hoá sản phẩm.

ĐMST lan rộng hơn KHCN, nó bao trùm cả xã hội và thể chế. KHCN là một phần của ĐMST quốc gia. ĐMST quốc gia bao gồm đổi mới công nghệ, đổi mới mô hình kinh doanh, đổi mới quản trị quốc gia, đổi mới chính sách xã hội, đổi mới thể chế, đổi mới tổ chức giáo dục, y tế, giao thông, môi trường...

ĐMST không cần đầu tư các phòng lab, mà cần tư duy đổi mới và văn hoá đổi mới. Đây chính là con đường khả thi hơn cho các nước chưa đủ tiềm lực nghiên cứu sâu nhưng có năng lực tổ chức, thích nghi và sáng tạo xã hội.

Các nghiên cứu quốc tế đã chỉ ra, ĐMST là chìa khoá để các nước đang phát triển thoát bẫy thu nhập trung bình. ĐMST là cửa ngách mang tính chiến lược để các nước đang phát triển rút ngắn khoảng cách, tối ưu các nguồn lực hạn chế, và tạo ra giá trị thực tiễn từ những gì sẵn có để phát triển nhanh.

Bộ trưởng cho rằng cần tạo ra một hệ sinh thái ĐMST mà ở đó, DN có thể cải tiến sản phẩm phù hợp với thị trường trong nước, người dân có thể sáng tạo trong điều kiện thực tế của mình, nhà nước hỗ trợ môi trường, thể chế và động lực để đổi mới sáng tạo không bị cản trở, mà được khơi thông và lan toả.

Cũng theo Bộ trưởng, văn hoá đổi mới là văn hoá không ngừng học hỏi, thử nghiệm, cải tiến và thích ứng. ĐMST không cần phải đao to búa lớn. Phần Lan là một quốc gia đổi mới thầm lặng, học hỏi liên tục và cải tiến vi mô. Đó là một xã hội học hỏi, cải tiến liên tục, là một xã hội ĐMST toàn dân. Tại Phần Lan, cải tiến nhỏ từ 5 triệu người dân được đánh giá có giá trị hơn phát minh từ 500 nhà khoa học, nói theo cách này thì cải tiến nhỏ từ 100 triệu người Việt Nam sẽ không kém gì từ 10.000 nhà khoa học.

Xây dựng văn hoá ĐMST, khuyến khích khám phá, khoan dung thất bại

Bộ Chính trị đã giao Bộ KH&CN viết đề án Quốc gia khởi nghiệp, nội dung chính là hình thành tinh thần ĐMST trong toàn dân, đưa ĐMST trở thành lối sống, phong cách sống của mọi người dân, mọi tổ chức.

Theo đó, Bộ trưởng nhấn mạnh: “Xây dựng văn hoá ĐMST, khuyến khích khám phá, khoan dung thất bại”.

KHCN mang lại giá trị thực tiễn nhiều hay ít là do ĐMST. ĐMST có thể tận dụng được thành tựu KHCN của toàn cầu, khi đó, cây gậy thần ĐMST có thể đưa công nghệ của toàn cầu chạm được nhiều hơn vào thực tiễn Việt Nam. Giai đoạn này, ưu tiên nhiều hơn cho ĐMST để phát triển nhanh đất nước.

KHCN cơ bản giống nhau giữa các quốc gia, nhưng ĐMST thì rất khác nhau. ĐMST tạo ra năng lực cạnh tranh quốc gia, đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng kinh tế nhiều hơn là KHCN, ít nhất là đối với các nước đang phát triển. Làm chủ công nghệ lõi lúc này với chúng ta còn khó, nhưng ứng dụng sáng tạo công nghệ lõi vào giải các bài toán Việt Nam để Việt Nam phát triển thì lại khả thi.

Theo Bộ trưởng, người Việt Nam có hai sức mạnh quan trọng: Tư duy STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học) tốt nên làm khoa học và công nghệ tốt, năng lực vận dụng tốt nên làm ĐMST tốt. Đây đều là những năng lực cốt lõi của thời KHCN/ĐMST/CĐS.

“ĐMST là động lực phát triển, thúc đẩy đổi mới chính là thúc đẩy phát triển, hoạch định đổi mới là hoạch định tương lai. Đổi mới hoạt động KHCN để hướng vào giải quyết các bài toán lớn của quốc gia”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Muốn sáng tạo và đổi mới có thể trở thành toàn dân, theo Bộ trưởng, phải CĐS toàn diện, số hóa tàn bộ thế giới thực, đưa mọi hoạt động lên môi trường số. Môi trường số là môi trường lý tưởng cho mọi ý tưởng có thể hiện thực hoá nhanh nhất, vì nó phi vật lý, phi khoảng cách và phi tiếp xúc.

ĐMST Việt Nam phải đặt trong ngữ cảnh CĐS quốc gia. Người Việt Nam phát huy tiềm năng lớn nhất khi một hoạt động được chuyển thành phong trào toàn dân, từ kháng chiến đến đổi mới kinh tế, từ giáo dục đến CĐS. Đây là sức mạnh văn hoá - xã hội rất đặc trưng và phải được xem là trụ cột trong chiến lược phát triển ĐMST quốc gia.

Một chiến lược mà dựa trên văn hoá thì chắc chắn sẽ thành công, một chiến lược không dựa trên văn hoá thì thường thất bại. Nhà tư trưởng quản trị có ảnh hưởng nhất của thế kỷ 20 nói: "Văn hoá xơi tái chiến lược trong một bữa sáng".

Ngày 21/4 vừa là Ngày Sáng tạo và Đổi mới toàn cầu vừa cũng là Ngày Văn hoá ĐMST Việt Nam. Việt Nam không chỉ phát triển KHCN, mà còn nuôi dưỡng một nền văn hoá ĐMST toàn dân. Khơi dậy tinh thần sáng tạo toàn dân trong kỷ nguyên số, mở rộng ĐMST ra ngoài phòng thí nhiệm tới doanh nghiệp, trường học, công sở, cộng đồng và địa phương. Mỗi năm đến dịp này, chúng ta sẽ tổ chức Tuần lễ ĐMST, phát động phong trào "Mỗi người dân một ý tưởng cải tiến, mỗi cán bộ công viên chức đổi mới từ việc nhỏ nhất".

“Xây dựng văn hoá ĐMST toàn dân sẽ là cốt lõi tạo lên thành công của công cuộc đột phá phát triển KHCN, ĐMST và CĐS của Việt Nam mà Trung ương Đảng, mà Tổng Bí thư Tô Lâm đã phát động”, Bộ trưởng nói.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, các đại biểu và sinh viên PTIT tại Lễ hưởng ứng.

Đổi mới là dành cho tất cả mọi người mà không có chọn lọc

Trong bối cảnh cả nước đang tập trung, quyết liệt triển khai Nghị quyết số 57, để phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, sự tham gia tích cực của các DN, viện nghiên cứu, trường đại học và nhân dân trong việc thúc đẩy hoạt động ĐMST phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, việc tổ chức Lễ hưởng ứng Ngày Sáng tạo và ĐMST thế giới có ý nghĩa lớn.

Với Nghị quyết 57, bà Pauline Tamesis, Điều phối viên Thường trú LHQ tại Việt Nam cho biết CĐS và ĐMST đã được coi là ưu tiên chiến lược hàng đầu của Việt Nam trên con đường đạt được thu nhập cao vào năm 2045. Đây là một tín hiệu mạnh mẽ được hỗ trợ bởi cam kết dành 3% ngân sách quốc gia cho KHCN và ĐMST.

Bà Pauline Tamesis: Đổi mới là dành cho tất cả mọi người mà không có chọn lọc.

Bà Pauline Tamesis cho biết đổi mới là dành cho tất cả mọi người mà không có chọn lọc. AI đang dần định hình lại các nền kinh tế và xã hội. Ở Việt Nam, 54%, các cơ quan hành chính đã sử dụng AI, nhưng chỉ 20% có hướng dẫn đạo đức trong việc sử dụng. Điều này đặt ra những câu hỏi cơ bản: Làm thế nào để bảo vệ quyền lợi? Và làm thế nào để ngăn công nghệ làm sâu sắc thêm sự bất bình đẳng?

Theo đó, bà Pauline Tamesis cho biết cơ quan LHQ tự hào để hỗ trợ hành trình của Việt Nam. “Chúng tôi cung cấp phân tích chuyên biệt và tư vấn về đạo đức AI và giúp củng cố các khung quản trị. Chúng tôi đang đầu tư vào giáo dục, đào tạo kỹ năng xanh và kỹ năng số và các con đường nghề nghiệp, và thúc đẩy sự bao trùm - đặc biệt là đối với phụ nữ, các dân tộc thiểu số và người khuyết tật”.

Trước các sinh viên có mặt tại Lễ phát động, bà Pauline Tamesis cho biết các sinh viên không chỉ là những người dân sử dụng kỹ thuật số mà là những người lãnh đạo kỹ thuật số. Vai trò của các sinh viên rất quan trọng không chỉ trong việc tạo ra các công nghệ mà còn trong việc xác định các giá trị mà các công nghệ đó phục vụ.

Trong khuôn khổ buổi Lễ, các câu chuyện về ĐMST đã được chia sẻ đến từ đại diện các DN và thông qua phóng sự về ĐMST; các cơ quan, đơn vị sẽ phát động chuỗi các nhiệm vụ, hoạt động cần triển khai trong thời gian tới nhằm thúc đẩy mạnh mẽ ĐMST trong mọi cơ quan, tổ chức và nhân dân.

Ông Nguyễn Trung Kiên chia sẻ các hoạt động ĐMST của CNCTech.

Chia sẻ câu chuyện ĐMST của Công ty CP Tập đoàn CNCTech, ông Nguyễn Trung Kiên, Tổng giám đốc cho biết công ty tập trung 6 hoạt động ĐMST: (1) Thúc đẩy sáng tạo công nghệ; Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; (2) Hợp tác cùng các ngành công nghiệp tiên tiến; (3) Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; (4) Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp; (5) Thúc đẩy sản xuất xanh và phát triển bền vững; (6) Tiên phong trong nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới, trong đó khai thác tiềm năng của AI, dữ liệu lớn (big data) và tự động hóa để nâng cao hiệu suất sản xuất; Ứng dụng công nghệ số trong quản lý DN, chuỗi cung ứng và kiểm soát chất lượng.

Theo ông Võ Xuân Hoài, Phó Giám đốc Trung tâm ĐMST quốc gia (NIC), ĐMST tạo động lực tăng trưởng cho tương lai.

Ông Võ Xuân Hoài: ĐMST tạo động lực tăng trưởng cho tương lai.

Theo số liệu của Ngân hàng thế giới (WB), UN và OECD được ông Võ Xuân Hoài trích dẫn là ĐMST đóng góp tới 95% đối với mức độ cạnh tranh của nền kinh tế, đóng góp tới 91% đối với kinh tế xanh, đóng góp tới 86% đối với quan hệ hợp tác, đóng góp tới 88% trong các công việc hợp tác mới, đóng góp tới 87% đối với việc mang lại giá trị cho toàn xã hội; Đóng góp thay đổi cuộc sống người dân trong tương lai 10 năm tới: 90% đối với giao tiếp, 87% đối với chất lượng sức khoẻ, 84% đối với thị trường lao động, 84% đối với chất lượng môi trường

Đại diện cho sinh viên Học viện công nghệ Bưu chính Viễn thông (PTIT) tham gia buổi Lễ hưởng ứng, em Mai Thị Phượng, sinh viên khoa CNTT cho biết trong những năm gần đây phong trào nghiên cứu sáng tạo của Học viện đã diễn ra sôi nổi mang lại nhiều kết quả đáng khích lệ.

Sinh viên Mai Thị Phượng: Phong trào nghiên cứu sáng tạo của Học viện đã diễn ra sôi nổi mang lại nhiều kết quả đáng khích lệ.

Qua thực tiễn học tập, nghiên cứu sáng tạo, sinh viên Mai Thị Phượng nhận thức được 3 điều cốt lõi: Đổi mới bắt đầu từ một câu hỏi, sai lầm là dư địa để học hỏi và chia sẻ là cách sáng tạo bền vững nhất./.

Hoàng Linh