Hiệu quả chuyển giao công nghệ từ trường đại học thời gian qua thường hạn chế, khi đề tài kết thúc thì kết quả để lại không có bao nhiêu.

Theo TS. Huỳnh Ngọc Thạch - Đại học Đông Á, để khoa học và công nghệ (KH&CN) trở thành nguồn động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế- xã hội trên địa bàn mỗi địa phương, vai trò của các cơ quan nghiên cứu là rất lớn, trong đó có hệ thống các trường Đại học.

Để biến khoa học trở thành động lực cho sự phát triển, vấn đề gắn nghiên cứu khoa học trong các trường đại học với nhu cầu của thực tiễn cuộc sống để thúc đẩy trở lại sự phát triển của giáo dục với chất lượng cao hơn là một trong những vấn đề cần được ưu tiên cao.

Để đánh giá kết quả chuyển giao công nghệ (CN) thời gian qua chúng ta cần xem xét các vấn đề sau: Các nguồn CN được chuyển giao; Phát xuất nhu cầu về CN chuyển giao; Độ hoàn chỉnh của các CN chuyển giao, mức độ đáp ứng của CN được chuyển giao đối với nhu cầu.

Các nguồn CN được chuyển giao Căn cứ theo sự hình thành, các CN được chuyển giao có thể phân thành 3 nhóm như sau: Do các doanh nghiệp tự thực hiện bởi nhóm các kỹ sư, kỹ thuật viên của đơn vị có thể có sự cộng tác của các chuyên gia. Thông thường đây là các đề tài nghiên cứu mang tính cải tiến công nghệ, xuất phát từ thực tiễn của đơn vị nhằm cải tiến, hoàn thiện các công nghệ đã và đang sử dụng, thay đổi một vài đặc tính kỹ thuật để thay đổi mẫu mã sản phẩm, cải thiện chất lượng sản phẩm. Các kết quả đề tài hầu hết đều được áp dụng ngay vào sản xuất do đáp ứng đúng nhu cầu của cơ sở nhưng thường mang tính phân tán, đơn lẻ, mang tính đặc thù của từng đơn vị.

Là các kết quả nghiên cứu do các Viện, Trường Đại học thực hiện theo các chương trình nghiên cứu của nhà nước hay các đề tài cấp Bộ, cấp quốc gia. Các kết quả nghiên cứu KH&CN được chuyển giao hiện nay hầu hết là các nghiên cứu ứng dụng, triển khai, tuy nhiên do công nghệ chưa hoàn chỉnh, mức độ nào đó mang tính áp đặt do cấp quản lý địa phương cần có kinh phí của đề tài, nên hiệu quả thường hạn chế, khi đề tài kết thúc thì kết quả để lại không có bao nhiêu.

Công nghệ có nguồn gốc nhập khẩu theo hình thức trọn gói. Chuyển giao công nghệ loại này thường cho các Dự án đầu tư mới. Hiệu quả đầu tư, cũng như hiệu quả công nghệ còn phụ thuộc vào chủ sở hữu nguồn vốn đầu tư là ai, nếu là của nhà nước thì còn phụ thuộc vào công tác chuẩn bị lập Dự án có phản ánh đúng nhu cầu thị trường và chọn lựa nhà cung cấp thiết bị công nghệ. Do đầu tư loại hình này thuộc dạng trọn gói nên ngoài cung cấp dây chuyền thiết bị động bộ, công tác đào tạo và chuyển giao công nghệ làm bài bản nên hầu hết khi nhà máy đi vào hoạt động đều đạt yêu cầu theo thiết kế, yêu cầu của bên nhận chuyển giao công nghệ.

Như vậy, nếu công nghệ được chuyển giao theo đơn đặt hàng của các doanh nghiệp thì chắc chắn có hiệu quả về mặt kỹ thuật (trừ trường hợp do cố tình hay do cơ quan thẩm định kém chọn phải công nghệ lạc hậu nhất là đối với các Dự án do nhà nước đầu tư), tuy nhiên hiệu quả kinh tế thì còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố thị trường mà nhiều khi nhà đầu tư không lường trước được.

Phát xuất nhu cầu về công nghệ được chuyển giao, như đã trình bày ở phần trên nhu cầu về cải tiến, hoàn thiện công nghệ và đổi mới công nghệ là nhu cầu có thật và thường xuyên của các đơn vị cơ sở sản xuất nhằm hạ giá thành, nâng cao chất lượng sản phẩm, sản xuất sản phẩm mới nhằm đáp ứng các yêu cầu của thị trường.

Đối với các đơn vị có dây chuyền đang hoạt động, thường có nhu cầu cải tiến, hoàn thiện một khâu kỹ thuật hay một thiết bị cụ thể, ví dụ chuyển đổi nồi hơi chạy dầu sang chạy than khi giá dầu tăng cao....

Đối với các đơn vị đầu tư mới để sản xuất một sản phẩm mới cung ứng ra thị trường đòi hỏi công nghệ sản xuất hoàn chỉnh bao gồm dây chuyền thiết bị và công nghệ sản xuất kèm theo việc đào tạo, huấn luyện công nhân vận hành, sản xuất sản phẩm, cán bộ quản lý cho dây chuyền sản xuất đó. Dù là loại hình nào thì chủ đầu tư phải có thông tin chính xác về các nhà cung cấp để có thể chọn lựa được các thiết bị hay dây chuyền phù hợp. Như vậy ở đây vấn đề thông tin về năng lực của các đơn vị nghiên cứu - các nhà cung cấp giải pháp phải đến được các địa chỉ cần đến là các cơ sở sản xuất, các nhà đầu tư, phải có được một tổ chức chuyên làm công việc này và có hình thức chuyển tải các thông tin đó một cách có hiệu quả như vài năm gần đây có tổ chức hội chợ Techmart.