Doanh nghiệp vào cuộc từ khâu nào?

Hiện nay trong hệ thống các đề tài dự án nghiên cứu có 2 loại: thứ nhất là loại đề tài nghiên cứu, thứ hai là dự án sản xuất thử nghiệm. Theo GS.TSKH. Dương Ngọc Hải - Phó chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, cách phân chia ra hai loại như thế chưa phản ánh hết thực sự những ngõ ngách của công tác này. Vì đối với một sản phẩm sau khi nghiên cứu lập tức đưa vào sản xuất đại trà và bán ra thị trường luôn. Như vậy, buộc doanh nghiệp phải đóng tiền để mua ngay công nghệ. Với cách làm này sẽ gây khó khăn cho doanh nghiệp. Bởi vấn đề thực tế ở đây là hiệu quả của sản phẩm nghiên cứu chưa thể hoàn thiện ngay. Ví như có một chuyên gia cơ khí nghiên cứu và cho ra được một sản phẩm về robot. Xét về mặt logic và thực tế thì sản phẩm robot đầu tiên thì chưa có thể vận hành suôn sẻ về mọi mặt, đặc biệt là tối ưu hóa trong điều khiển, trong cơ chế điện tử cũng như trong chế tạo cơ khí… Trong khi, nhà nghiên cứu chỉ có đủ tiềm lực tài chính nghiên cứu và cho ra một sản phẩm mẫu mà không đủ kinh phí làm cái thứ 2, thứ 3. Điều này cũng có nghĩa nếu chỉ dừng lại sản phẩm nghiên cứu đầu tiên thì không thể phát triển công nghệ để tối ưu hóa sản phẩm được mà phải chờ đến sản phẩm nghiên cứu thứ 5, thứ 7 mới có thể hoàn thiện những yếu tố cần thiết của một sản phẩm công nghệ phục vụ được đời sống xã hội. Như vậy, vấn đề đặt ra ở đây là nếu đòi hỏi doanh nghiệp mua ngay sản phẩm công nghệ đầu tiên thì hơi sớm và cũng chưa mang tính khả thi để sản xuất đại trà bán ra thị trường. Doanh nghiệp cũng phải cân nhắc, tính toán chi phí “đầu vào” trong sản xuất kinh doanh. Còn để nhà nghiên cứu tự “bơi” trong việc hoàn thiện công nghệ thì e rằng không đủ sức về tài chính cho công việc này.

Vấn đề đặt ra là doanh nghiệp nên bắt đầu vào cuộc từ giai đoạn nào, sẽ đầu tư cho công tác nghiên cứu khi công nghệ mới còn thai nghén, hay chỉ mua lại khi công nghệ đã được thử nghiệm và cho kết quả? Điều này cần sự hợp tác tích cực của cả hai phía doanh nghiệp và nhà nghiên cứu công nghệ.  

Cần chính sách thương mại hóa sản phẩm khoa học công nghệ 

Việc gắn kết sự hợp tác giữa doanh nghiệp và nhà nghiên cứu công nghệ có bảo đảm được mối quan hệ tương hỗ hay không phụ thuộc rất nhiều vào cơ chế chính sách. Về vấn đề này, GS.TSKH. Dương Ngọc Hải cho rằng, cơ chế, chính sách ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các nhà nghiên cứu. Vì vậy, làm thế nào để ngoài động viên khuyến khích thì phải có quyền lợi cho các nhà nghiên cứu sáng chế, bao gồm cả những hoạt động như khi thị trường hóa bị làm giả, làm nhái. Tiếp đến là đối với doanh nghiệp thì phải khuyến khích đẩy mạnh việc tham gia nghiên cứu ứng dụng công nghệ. “Ví như cách đây 15 năm khi chúng tôi làm việc với một số doanh nghiệp, trong đó có doanh nghiệp dầu khí không có tính đến việc đầu tư cho đề tài nghiên cứu, nhưng việc ký hợp đồng để mua công nghệ thì luôn luôn sẵn sàng. Gần đây, nhà nước đã có chính sách về dành tỷ lệ phần trăm cho hoạt động nghiên cứu, kinh phí trước thuế và coi kinh phí ấy được miễn trừ thuế. Nhờ đó, đã giúp doanh nghiệp có thêm động lực, thấy được lợi ích trong việc nghiên cứu, từ đó thúc đẩy công tác nghiên cứu, đặt những mua sản phẩm nguyên chiếc, trọn gói của nước ngoài”, ông Hải cho biết.

Không chỉ có vậy, với doanh nghiệp sản xuất kinh doanh cũng cần có chính sách khuyến khích mua công nghệ cũng như thuê làm công nghệ. Với chính sách này sẽ tạo điều kiện để các nhà làm nghiên cứu khoa học công nghệ tạo ra những công nghệ tin cậy để doanh nghiệp có thể ứng dụng, mặt khác cũng thúc đẩy doanh nghiệp vào cuộc. Vì công nghệ mới khi đưa ra có thể chưa đáp ứng ngay yêu cầu của doanh nghiệp nhưng nếu đáp ứng đến 80% - 90% thì doanh nghiệp cần phải xắn tay vào cùng các nhà nghiên cứu. Trước hết, doanh nghiệp chỉ rõ công nghệ này các nhà nghiên cứu làm theo hướng nào thì doanh nghiệp mới có thể sử dụng được, đặt hàng và đầu tư. Điều này đòi hỏi có sự tương tác giữa doanh nghiệp và nhà nghiên cứu. Chỉ trên cơ sở của sự phối hợp chặt chẽ này mới cho ra đời những sản phẩm công nghệ chất lượng và đáp ứng được yêu cầu của xã hội. Từ góc độ của một nhà làm công tác khoa học, ông Hải cho rằng, để thương mại hóa sản phẩm khoa học công nghệ thành công, ngoài các chính sách trên cần có chính sách hướng cho xã hội sử dụng hàng công nghệ của Việt Nam, cũng như xã hội hóa hoạt động này.