Chương trình giám sát cá da trơn: Ảnh hưởng sâu hơn đến xuất khẩu
Ngày 25/11/2015, Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (FSIS) đã chính thức thông báo về việc quyết định triển khai Chương trình Giám sát cá da trơn đối với cá Tra NK vào Mỹ. Quy định này bắt đầu có hiệu lực từ tháng 3/2016 (90 ngày sau khi đăng Công báo Liên bang). Mốc thời gian có hiệu lực cũng là thời điểm bắt đầu giai đoạn chuyển đổi 18 tháng đối với các nhà sản xuất trong nước và nước ngoài. Những khó khăn hiện tại một số thị trường lớn cộng với động thái này của thị trường Mỹ sẽ khiến XK cá tra của các DN thủy sản tưởng như lợi hơn sau TPP nhưng lại thêm phần lo lắng.
Theo thông báo của FSIS, Cục Giám sát ATTP của Bộ Nông
nghiệp Hoa Kỳ sẽ thiết lập Chương trình giám sát đối với loài cá thuộc họ
Siluriformes, bao gồm cả cá da trơn và cá tra của Việt Nam. Quy định cuối cùng
này được triển khai theo yêu cầu của Luật Nông nghiệp 2014 và sẽ áp dụng đối
với tất cả các loài cá thuộc họ Siluriformes (theo định nghĩa rộng về cá da
trơn có bao gồm cá tra/basa của Việt Nam) nuôi trồng nội địa và NK.
Kể từ tháng 3/2016, tất cả các loài cá thuộc họ
Siluriformes, bao gồm cá da trơn và cá tra của Việt Nam sẽ thuộc thẩm quyền
giám sát của FSIS và không còn chịu quy định của FDA nữa.
Trước ngày quy định có hiệu lực, nếu muốn tiếp tục XK sang
Mỹ, các nước đang cung cấp sản phẩm cá da trơn cho thị trường này phải cung cấp
danh sách các cơ sở đủ điều kiện XK theo quy định của FDA đang XK vào Mỹ.
Trong suốt khoảng thời gian chuyển đổi 18 tháng, FSIS sẽ
tiến hành tái giám sát và lấy mẫu ngẫu nhiên ít nhất 1 lần/quý tại cơ sở NK của
Hoa Kỳ để giám định về chủng loại cá cũng như dư lượng hóa chất có trong các lô
hàng cá NK thuộc họ Siluriformes. Cũng trong suốt thời gian chuyển đổi này, các
nước có mong muốn tiếp tục XK các sản phẩm này vào Hoa Kỳ sau khi kết thúc thời
gian chuyển đổi cần phải nộp hồ sơ để xem xét Tiêu chuẩn tương đồng. FSIS sẽ hỗ
trợ các nước trong việc làm đơn xem xét tiêu chuẩn tương đồng.
Những nước nộp đầy đủ hồ sơ chứng minh tiêu chuẩn tương đồng
đúng hạn 18 tháng sẽ được tiếp tục XK vào Hoa Kỳ trong khi FSIS tiến hành đánh
giá một cách đầy đủ, bao gồm cả kiểm tra thực tế tại nơi nuôi trồng và sản xuất
tại nước đó. Nếu cần thêm bất kỳ thông tin gì, FSIS sẽ yêu cầu nước đó phải
phản hồi hoặc nộp lại tài liệu tiêu chuẩn tương đồng hoàn chỉnh trong vòng 90
ngày kể từ khi FSIS yêu cầu.
Tuy nhiên, từ trước tới nay việc xem xét cấp Tiêu chuẩn
tương đồng cho các nước được phép XK mặt hàng thịt, thịt lợn và thịt gia cầm
vào Mỹ, FSIS phải mất ít nhất trung bình 8 năm xem xét. Nhưng với sản phẩm cá
thời gian chuyển đổi này lại quá ngắn - 18 tháng.
Theo đánh giá của một số tờ báo Mỹ, quyết định này được đưa
ra ngay trước ngày nghỉ Lễ Tạ ơn (Thanksgiving) là hành động cố tình né tránh
các phản ứng tức thời của doanh nghiệp và mâu thuẫn với cam kết trong thư trao
đổi trong đàm phán TPP vừa mới kết thúc.
Và hiện nay, cá Tra đang là sản phẩm thủy sản NK được ưa chuộng
thứ 3 (sau cá tuyết và cua) và chiếm đến 75% doanh số bán hàng cá da trơn ở Mỹ.
Sự phổ biến này nói lên “sức mạnh” của sản phẩm giá trị dinh dưỡng cao, giá
thành hợp lý. Một số tờ báo Mỹ dẫn chứng rằng, sự “xâm nhập” của sản phẩm này
đã khiến chỉ trong vài năm 20% hoạt động nuôi cá da trơn Mỹ bị đóng cửa. Tuy
nhiên, chương trình này sẽ khiến những người nuôi ở New Hampshire, Virginia,
Florida và California sẽ phải chịu các chi phí của các quy định chồng chéo của
FDA và USDA. Hơn nữa, người dân sẽ phải mua sản phẩm giá cao.
Hiện nay, Mỹ là thị trường XK cá tra số 1 của Việt Nam. Tính
đến hết tháng 10/2015, giá trị XK sang thị trường này đạt 260,7 triệu USD, giảm
4,6% so với cùng kỳ năm trước. Quyết định này được đưa ra và có hiệu lực trong
thời gian quá gấp sẽ ảnh hưởng lớn đến hoạt động thương mại thủy sản của hai
nước. Cộng với việc thuế CBPG cao, rào cản thương mại này sẽ khiến XK cá tra
sang thị trường Mỹ năm 2016 còn sụt giảm mạnh hơn nữa.