Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh kinh doanh Việt Nam.

Sáng 07/11, Hội nghị Thượng đỉnh kinh doanh Việt Nam 2017 (VBS) chính thức khai mạc tại Trung tâm hội nghị Ariyana, Đà Nẵng với sự tham dự của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc. Đây là sự kiện nằm trong khuôn khổ Tuần lễ cấp cao Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) diễn ra tại thành phố Đà Nẵng từ 06 - 11/11. Hội nghị do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức nhằm giúp doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội tiếp xúc  và xúc tiến đầu tư với các lãnh đạo và tổng giám đốc doanh nghiệp hàng đầu thế giới cũng như để các nhà đầu tư quốc tế tìm hiểu về tiềm năng hợp tác đầu tư kinh doanh tại Việt Nam. Bên cạnh đó, Hội nghị là cơ hội để có thể chia sẻ thông tin, kinh nghiệm lẫn nhau.

Tại phiên 3 các Hội thảo chuyên, Bộ KH&CN tham gia Thảo luận tại nhóm Khởi nghiệp và Đổi mới sáng tạo. Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh đã có bài tham luận với tiêu đề: Phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và Khởi nghiệp hướng tới một nền kinh tế đổi mới sáng tạo năng động.

Yêu cầu đổi mới trước làn sóng I 4.0

Bộ trưởng Chu Ngọc Anh cho biết, trong bối cảnh tự do hóa thương mại, cạnh tranh toàn cầu khốc liệt như hiện nay, cộng thêm tác động tất yếu của làn sóng cách mạng công nghiệp (I 4.0)  đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam phải có năng lực cạnh tranh quốc tế, khu vực và không ngừng đổi mới.

Số liệu thống kê cho thấy, năm 2016, 110.000 doanh nghiệp thành lập mới, kéo theo đó là quy mô vốn tăng 48%. Chỉ tính riêng 10 tháng năm 2017 có 105.000 doanh nghiệp thành lập mới, trong đó 97% có phát sinh doanh thu và nộp thuế. Đây là tín hiệu tốt, đo lường được sự khởi sắc cho nền kinh tế, cơ hội tạo thêm nhiều việc làm và sản phẩm, dịch vụ mới cho xã hội. Tuy nhiên, nhìn ở góc độ là cơ quan theo dõi năng lực cạnh tranh, năng lực đổi mới sáng tạo, cần thẳng thắn rằng chất lượng và sức khỏe của các doanh nghiệp Việt Nam cần được quan tâm đầu tư mạnh mẽ. Để làm được điều nay, cần có nhiều hơn doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Các doanh nghiệp này phải được hình thành và phát triển dựa trên đổi mới sáng tạo, thương mại hóa kết quả khoa học và công nghệ, khai thác tài sản trí tuệ hay mô hình kinh doanh mới.

Bài toán đặt ra, đến năm 2020, không chỉ đạt mục tiêu 1 triệu doanh nghiệp mà còn có một lực lượng doanh nghiệp thực sự mạnh; đủ năng lực cung cấp các sản phẩm và dịch vụ mang thương hiệu Việt với chất lượng và độ tinh xảo cao; chiếm lĩnh được thị trường trong nước và vươn ra thị trường khu vực, thậm chí toàn cầu.

Theo đó, cũng đặt ra các yêu cầu đối với chính sách cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, đó là không đầu tư dàn trải, không hỗ trợ chung chung mang tính phong trào. Bên cạnh đó cần có lộ trình chiến lược kết hợp các giải pháp chính sách ngắn hạn và dài hạn. Tập trung cho các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo có tiềm năng tăng trưởng cao trong một số lĩnh vực ưu tiên của nền kinh tế hoặc phát triển sản phẩm, dịch vụ mang thế mạnh riêng có của vùng, miền, quốc gia.

Nhà nước với sứ mệnh kiến tạo

Để thực hiện được điều này, Bộ trưởng Chu Ngọc Anh nhấn mạnh, Nhà nước có vai trò quan trọng trong việc đầu tư cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo như: đầu tư cho nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng và một phần của hoạt động sản xuất thử nghiệm. Cũng không thể bỏ qua việc tạo môi trường thuận lợi: các chính sách ưu đãi thuế, nới lỏng thủ tục hành chính, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của các nhà đầu tư. Cần nhận thức rõ mục đích, sứ mệnh “kiến tạo” và trách nhiệm xã hội của Nhà nước.

Hiện thực hóa điều này, Chính phủ Việt Nam đã xây dựng Đề án Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025 (Đề án 844) và giao cho Bộ KH&CN chủ trì. Với sự quyết tâm chính trị cao nhằm thúc đẩy mạnh mẽ sự khởi sắc của cộng đồng khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, Đề án được xây dựng trên quan điểm chính sách vĩ mô cần tác động toàn diện tới các thành tố của hệ sinh thái khởi nghiệp.

Ngoài yếu tố mang tính kiến tạo, tiền đề của Nhà nước, việc đưa các kết quả nghiên cứu ra thị trường, ứng dụng - cần sự đầu tư có trách nhiệm của các lực lượng xã hội, các quỹ đầu tư mạo hiểm, các nhà đầu tư thiên thần, trong đó các doanh nghiệp lớn đóng vai trò quan trọng. Cần cơ chế tác hợp tác công - tư thực sự hiệu quả - để huy động nguồn lực tài chính đầu tư cho các doanh nghiệp khởi nguồn, khởi nghiệp sáng tạo.

Trong hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia không thể bỏ qua vai trò của trường đại học. Đây là nơi cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao; đóng góp vào sự gia tăng tài sản trí tuệ và sức cạnh tranh của doanh nghiệp. Đó là chưa kể đến lực lượng sinh viên - đầu vào đầy tiềm năng cho các dự án khởi nghiệp.

Bộ KH&CN cũng lưu ý, để bắt kịp với xu hướng phát triển, các trường đại học Việt Nam cần tăng cường hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và chuyển giao công nghệ; Hình thành các vườn ươm, đơn vị thúc đẩy kinh doanh; Dành không gian thích đáng cho hoạt động ươm tạo công nghệ, xưởng thiết kế chế tạo của sinh viên; Hỗ trợ hoạt động khởi nghiệp sáng tạo của sinh viên năm cuối và cựu sinh viên.

Một lưu ý cũng được Bộ trưởng Chu Ngọc Anh nhắc đến đó là Văn hóa đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp - yếu tố cấu thành quan trọng của một hệ sinh thái khởi nghiệp lành mạnh. Theo Bộ trưởng, cần hình thành và nuôi dưỡng văn hóa đổi mới sáng tạo từ trong nhà trường, gia đình và xã hội. “Gia đình và xã hội cổ súy cho người trẻ dũng cảm bước ra khỏi vùng an toàn và theo đuổi các giấc mơ nghề nghiệp lớn. Cần nuôi dưỡng văn hóa dám đương đầu với rủi ro, thách thức và bao dung với sự thất bại như một bước đệm tất yếu dẫn tới thành công” - đó là những gì Bộ trưởng Chu Ngọc Anh nhắn nhủ.

Kết nối và hình thành một hệ sinh thái khởi nghiệp APEC

Theo kiến nghị của Bộ KH&CN, cần có sự kết nối tầm khu vực và toàn cầu: Hệ sinh thái khởi nghiệp quốc gia cần kết nối với khu vực và toàn cầu. Sự kết nối này dựa trên mối quan hệ truyền thống trong kinh tế, thương mại, KH&CN giữa các nền kinh tế thành viên APEC - tiền đề thuận lợi cho sự hình thành một hệ sinh thái khởi nghiệp APEC.

Để thực hiện việc kết nối này có hiệu quả, Bộ KH&CN kiến nghị: Thiết lập và vận hành một nền tảng trực tuyến kỹ thuật số để kết nối các hệ sinh thái khởi nghiệp của các quốc gia thành viên APEC; Hình thành Quỹ đầu tư mạo hiểm hoặc Chương trình hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đến từ các nền kinh tế thành viên APEC; Tổ chức các chương trình tăng tốc đào tạo, huấn luyện kỹ năng khởi nghiệp dành cho các nhóm khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của các nền kinh tế thành viên APEC; Có cơ chế ưu tiên, ưu đãi cho các nhóm khởi nghiệp đến từ các nền kinh tế chậm phát triển hơn trong khối; Định kỳ tổ chức các sự kiện Ngày hội kết nối cộng đồng khởi nghiệp APEC; Tổ chức các chương trình tăng tốc đào tạo, huấn luyện kỹ năng khởi nghiệp dành cho các nhóm khởi nghiệp sáng tạo của các nền kinh tế thành viên APEC; Có cơ chế ưu tiên, ưu đãi cho các nhóm khởi nghiệp đến từ các nền kinh tế chậm phát triển hơn trong khối.