Thuốc giả đang là vấn nạn không chỉ ở Châu Âu mà còn là toàn cầu

Thực trạng thị trường thuốc giả hiện nay

Thuốc giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong bảo vệ và nâng cao sức khoẻ con người. Tuy nhiên để làm được điều đó, thuốc phải đảm bảo tính an toàn, hiệu quả, với chất lượng chấp nhận được và phải được sử dụng một cách hợp lý.

Trong vài thập kỷ qua, ngành công nghiệp dược phẩm và hệ thống các kênh phân phối đã phát triển mạnh mẽ trên toàn thế giới, dẫn đến sự tăng nhanh về chủng loại cũng như số lượng sản phẩm thuốc lưu thông trên thị trường. Tuy nhiên, cùng với đó là nguy cơ về sự hiện diện của thuốc giả và các thuốc không đạt tiêu chuẩn trên thị trường đối với cả sản phẩm nhập khẩu lẫn thuốc sản xuất trong nước.

Tin tức trên Cổng truyền thông Chống hàng giả Việt Nam, theo báo cáo do Cơ quan Cảnh sát châu Âu (Europol) và Cơ quan Sở hữu trí tuệ châu Âu (EUIPO), vấn nạn thuốc giả hoành hành đang làm ngành dược phẩm tại khu vực này thiệt hại hàng tỷ USD mỗi năm.

Theo điều tra của Europol, thuốc giả được nhiều nhóm tội phạm vận chuyển sau khi được sản xuất từ một số quốc gia ngoài châu Âu, trong đó có Trung Quốc. Do việc kết nối hệ thống đường sắt giữa Trung Quốc và châu Âu thuận tiện và có giá thành rẻ nên phần lớn lượng thuốc giả được vận chuyển trên tuyến đường này thay cho đường hàng không và đường biển.

Bên cạnh đó, việc chuyển thuốc giả đến tay hệ thống phân phối đang ngày càng mở rộng thông qua hệ thống bán hàng trực tuyến như nhà thuốc trên mạng và cả mạng xã hội.

Trước đó, các cơ quan thực thi pháp luật châu Âu đã thu giữ một lượng lớn thuốc tân dược buôn lậu trái phép trị giá hơn 165 triệu EUR (khoảng 185 triệu USD). Đây là kết quả của một chiến dịch kéo dài 7 tháng với sự tham gia các cơ quan thực thi pháp luật 16 nước châu Âu, cảnh sát đã tiến hành 435 vụ bắt giữ và thu giữ 1,8 tấn thuốc tân dược.

Europol cho biết, trong số các loại thuốc bị tịch thu có thuốc phiện (cũng dùng trong điều trị các bệnh tim mạch và ung thư) và các loại thuốc kích thích. Hơn một nửa số thuốc bị tịch thu là thuốc giả.

Việc phát hiện và tiêu hủy thuốc giả đang là thách thức không chỉ riêng tại châu Âu mà còn trên toàn cầu, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Do đây là mạng lưới phức tạp, đan xen qua nhiều quốc gia và khó có thể theo dõi được những loại thuốc giả hoặc không đạt chuẩn đến từ đâu.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mỗi năm tội phạm sản xuất và buôn bán thuốc giả toàn cầu thu khoản lợi trị giá khoảng 200 tỷ USD và trở thành một trong những ngành công nghiệp bất hợp pháp lớn nhất thế giới.

Theo tính toán của các chuyên gia, một khoản đầu tư 1.000USD có thể giúp những kẻ bán thuốc giả thu về 500.000USD. Riêng khu vực châu Âu, ước tính, mỗi năm, vấn nạn thuốc giả làm ngành dược phẩm châu Âu thiệt hại khoảng 11,3 tỷ USD.

Thuốc giả là gì, tác hại khi dùng phải thuốc giả?

Trường Đại học y dược Huế cho biết, theo định nghĩa của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), thuốc giả là sản phẩm được sản xuất với ý đồ cố tình gian lận trong việc nhận dạng hoặc nguồn gốc thuốc. Một sản phẩm là thuốc giả có thể chứa thành phần dược chất khác với thông tin trong hồ sơ đăng ký, hoặc thậm chí là không có dược chất. Trường hợp khác có thể chứa đúng thành phần hoạt chất nhưng với hàm lượng/nồng độ không đúng hoặc sản phẩm được đóng gói trong bao bì giả mạo về nguồn gốc và tính xác thực của sản phẩm.

Thuốc giả thường có chứa lượng hoạt chất ít hoặc nhiều hơn hàm lượng quy định, không có hoạt chất hoặc là chứa một thành phần hoạt chất khác. Điều rõ ràng là trong tất cả các tình huống, việc sử dụng thuốc giả sẽ gây ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ của người sử dụng và thậm chí có thể đến mức gây tử vong.

Thuốc giả không chỉ là bất hợp pháp mà còn là mối quan ngại lớn đối với sức khoẻ cộng đồng. Điều trị bằng thuốc giả mạo không hiệu quả như đối với trường hợp kháng sinh có thể dẫn đến sự xuất hiện của các vi khuẩn kháng thuốc và có thể có ảnh hưởng xấu trên đại bộ phận dân chúng.

Đối với người mắc các bệnh mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường… phải dùng thuốc trong thời gian lâu dài, nếu dùng phải thuốc giả thì rõ ràng tính mạng bị đe dọa nghiêm trọng, quá trình điều trị không hiệu quả, bệnh tật phát triển thêm khi mà cả cán bộ y tế và người bệnh đều cho rằng đã sử dụng đúng loại thuốc phù hợp.

Với các thuốc giả, những tác dụng phụ trên bệnh nhân có khả năng xảy ra thường xuyên và khó kiểm soát do cán bộ y tế không xác định chính xác thành phần hoạt chất trong thuốc giả. Trong đó nguy hiểm nhất là ngộ độc thuốc và dị ứng thuốc. Một số trường hợp thuốc giả chứa hoạt chất, thậm chí là tá dược kém chất lượng không tinh khiết và lẫn độc chất thì người dùng thuốc có thể tử vong.

Các kim loại nặng và các chất độc có thể gây triệu chứng nhiễm độc bao gồm thay đổi chức năng tim, biến đổi nồng độ đường huyết, khó thở hay suy giảm chức năng của các cơ quan trọng của cơ thể.

Các thuốc giả được sản xuất tại cơ sở không đảm bảo điều kiện và tiêu chuẩn quy định có thể chứa nhiều vi khuẩn và nấm mốc, điều này đặc biệt nghiêm trọng đối với trường hợp các thuốc dùng đường tiêm hoặc trên những người bệnh bị suy giảm miễn dịch.

Từ những hậu quả gây hại như vậy nên thuốc giả có thể làm giảm niềm tin của cộng đồng vào hệ thống chăm sóc sức khoẻ, các chuyên gia y tế, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của các nhà cung cấp dược phẩm chân chính.

Tuy nhiên, theo WHO, ước tính khoảng 30% quốc gia trên thế giới chưa có cơ quan quản lý dược phẩm có chức năng tương tự như Cơ quan Quản lý thuốc và thực phẩm Mỹ (FDA).

Do vậy, sự phối hợp quốc tế giữa các quốc gia là điều cần thiết nhất hiện nay. Ngoài ra, khi nhập khẩu một loại thuốc nào đó, nhà chức trách nước sở tại cần kiểm tra hồ sơ, giấy tờ để xác minh tính hợp pháp của dược phẩm, cũng như tiến hành kiểm tra tại chỗ bao bì, thành phần và hình dạng của các loại thuốc, đồng thời tránh để bọn tội phạm sử dụng giấy tờ giả qua mặt cơ quan chức năng.

An Dương (T/h)