Trái bồ kết (trái) và bồ hòn có hàm lượng saponin cao Ảnh: Internet

Tại hội thảo giới thiệu “Công nghệ sản xuất saponin từ trái bồ kết và bồ hòn ứng dụng trong sản xuất dược mỹ phẩm”, do Trung tâm Thông tin và Thống kê KH&CN TPHCM tổ chức ngày 18/11, bà Dư Hương Khánh Linh, Trường Cao đẳng Bách khoa Sài Gòn, cho biết, saponin là một chất hoạt động bề mặt không ion, có nguồn gốc từ tự nhiên, dễ phân hủy sinh nhật và có đặc tính tạo bọt giống như xà phòng khi lắc trong dung dịch nước. Vì vậy, đây là hợp chất tẩy rửa thân thiện với môi trường, ít độc hại, có tiềm năng thay thế cho các chất hoạt động bề mặt tổng hợp sử dụng trong các sản phẩm tẩy rửa trên thị trường. Saponin còn là một hợp chất có hoạt tính chống nấm, kháng khuẩn, kháng viêm,… nên được ứng dụng trong các sản phẩm dược, mỹ phẩm như dầu gội, sữa tắm, chất tẩy rửa, dược liệu,…

Ở nước ta, trái bồ kết hoặc bồ hòn từ lâu đã được sử dụng, thay thế chất tẩy rửa hóa học trong gia đình (dầu gội, nước rửa chén, bột giặt…), bởi trong hai loại trái này có chứa nhiều hoạt chất saponin. Tuy nhiên, saponin được trích ly lấy dịch thô cho hiệu quả không cao, màu sắc chưa đẹp, thời gian bảo quản ngắn (khoảng hơn 1 tháng), khả năng tạo bọt kém. Nguyên nhân là do saponin chứa nhiều tạp chất đường, tinh bột… nên dễ bị nấm mốc làm hư hỏng sản phẩm.

Công nghệ chiết tách saponin có độ tinh khiết cao từ bồ hòn và bồ kết của nhóm nghiên cứu, được thực hiện qua hai giai đoạn: trích ly thu saponin thô bằng dung môi, sau đó tinh chế hỗn hợp thô để được saponin có độ tinh khiết cao.

Đầu tiên, nguyên liệu (bồ hòn, bồ kết) được trích ly để thu dung dịch thô.

Sau đó, với dung dịch thô bồ kết, nhóm dùng dung môi ethanol để kết tủa lượng đường và tinh bột có trong dịch trích thô, thu cao, rồi cô quay bằng cồn 70º, thu cao bồ kết thành phẩm. Ứng dụng cao này để sản xuất dầu gội đầu, cho thấy có thơm mùi thơm của tinh dầu phối trộn (bồ kết, bạc hà, bưởi), tóc ít bị rít, màu sắc đậm, đẹp. Saponin bồ kết tinh chế bằng phương pháp này đã được một doanh nghiệp ứng dụng để sản xuất dầu gội đầu bồ kết.

Saponin bồ kết (trái) và bồ hòn do nhóm tác giả sản xuất. Ảnh: NNC

Đối với dịch thô saponin từ trái bồ hòn, nhóm dùng phương pháp lên men bằng nấm men để loại mùi chua và gắt ở dịch chiết. Đồng thời, làm dịch chiết trong hơn, có mùi thơm nhẹ dễ chịu hơn dịch chiết thô, có thể sử dụng để pha chế vào dược phẩm, mỹ phẩm.

Saponin do nhóm tinh chế từ hai nguyên liệu trên đạt độ tinh khiết 70-90%, tạo độ bọt tốt, thời gian bảo quản trên 9 tháng. Hiện nhóm nghiên cứu có thể chuyển giao công nghệ hoặc hợp tác sản xuất saponin từ trái bồ kết và bồ hòn cho các đơn vị có nhu cầu.

Kiều Anh