Cá rô phi (Oreochromis sp.) là một trong những loài cá nuôi quan trọng ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, đặc biệt gần đây cá rô phi được xem như nguồn thực phẩm của thế kỷ XXI. Tổng sản lượng cá rô phi tăng nhanh từ 1,27 triệu tấn năm 2000 lên 3,6 triệu tấn năm 2014, 5,55 triệu tấn năm 2016 và dự kiến sẽ tăng lên 7,3 triệu tấn vào năm 2030. Đóng góp chính cho sản lượng cá rô phi toàn cầu là Trung Quốc với mức 1,75 triệu tấn, tiếp theo là Indonesia (hơn 1,1 triệu tấn), Ai Cập (0,87 triệu tấn), Bangladesh (0,32 triệu tấn) và Việt Nam (0,28 triệu tấn).

Bệnh do liên cầu khuẩn (Streptococcosis) gây ra hiện tượng  xuất  huyết,  lồi  mắt,  tỷ  lệ  chết  cao,  gây  thiệt  hại nghiêm trọng về kinh tế, ảnh hưởng đến sản lượng cá rô phi trên toàn thế giới . Tác nhân gây bệnh Streptococcosis ở cá rô phi đã được xác định có 3 chủng chính bao gồm S. agalactiae Biotype 1, S. agalactiae Biotype 2 và S. iniae. Ở Trung Quốc, dịch bệnh do S. agalactiae đã xảy ra ở nhiều vùng nuôi cá rô phi, gây chết 50-70% vào năm 2009 , thiệt hại 40 triệu USD tương ứng tỷ lệ chết trên 80% vào năm 2011 . Ở Việt Nam, hiện đã ghi nhận S. agalactiae gây chết cá rô phi hàng loạt (80-90%) ở các tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Dương, Hà Nội vào năm 2009 , Quảng Ninh và Hải Dương năm 2015 và Hà Tĩnh năm 2016.

Các nghiên cứu liên quan đến bệnh Streptococcosis ở cá rô phi đã được quan tâm và triển khai như đề tài “Nghiên cứu miễn dịch cá rô phi và phát triển vắc xin bất hoạt cho bệnh S. agalactiae trên cá rô phi”, “Sản xuất thử nghiệm vắc xin phòng bệnh Streptococcosis trên cá rô phi quy mô công nghiệp”. Bên cạnh đó, chúng ta cũng đã đạt được một số kết quả trong phương pháp chẩn đoán bệnh, mô tả biểu hiện bệnh lý, biến đổi mô học... ,song các nghiên cứu này chỉ thực hiện giải quyết khi bệnh đã xảy ra. Họa động giám sát, quan trắc môi trường, bệnh ở vùng nuôi cá rô phi tập trung đã được triển khai, tuy nhiên do còn nhiều hạn chế trong nghiên cứu xác định yếu tố nguy cơ liên quan đến bùng phát dịch bệnh nên việc cảnh báo bệnh chưa kịp thời. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm xác định các yếu tố nguy cơ và đánh giá mức độ liên quan của các yếu tố này đến sự bùng phát bệnh Streptococcosis ở cá rô phi. Kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học để dự báo sớm khả năng xuất hiện bệnh ở cá rô phi và đưa ra các giải pháp phòng, trị bệnh Streptococcosis hiệu quả hơn trong thời gian tới.

Các yếu tố nguy cơ liên quan đến sự xuất hiện của bệnh Streptococcosis ở cá rô phi nuôi nước ngọt tại các tỉnh Hải Dương, Bắc Giang, An Giang, Vĩnh Long và Đồng Tháp được xác định dựa trên kết quả thu được từ hoạt động quan trắc chủ động, theo dõi, phân tích một số thông số môi trường và sự xuất hiện bệnh ở cá rô phi trong khoảng thời gian 2012-2019. Kết quả nghiên cứu cho thấy, NO2-N>0,25 mg/l là mối nguy lớn nhất liên quan đến bệnh Streptococcosis ở cá rô phi với tỷ suất chênh OR=37,4; tiếp đến lần lượt là các yếu tố nhiệt độ ≥30oC (OR=16,5), H2S>0,02 mg/l (OR=10), NH3>1 mg/l (OR=8,2), mật độ Streptococcus spp. ≥1000 cfu/ml (OR=6,9) và thấp nhất là pH>8,5 (OR=2,5). Nhu cầu ôxy hóa học (COD)>10 mg/l và NH4-N>1 mg/l là 2 yếu tố được xác định có tính tương quan dương nhưng không phải là yếu tố nguy cơ liên quan đến bệnh Streptococcosis ở cá rô phi. Phân tích kết quả các yếu tố ôxy hòa tan (DO), mật độ Aeromonas spp.vàvi khuẩn hiếu khí tổng số cho thấy chúng không có tính tương quanvà không phải là yếu tố nguy cơ liên quan đối với bệnh Streptococcosis ở cá rô phi.

nthang