Hình minh họa. Nguồn: Pixabay/CC0 Public Domain

Giờ đây, các nhà nghiên cứu đã có bằng chứng mới để giải thích tại sao lại như vậy và dựa trên những phát hiện của họ, lý do khiến bạn cảm thấy kiệt quệ về tinh thần (khác với buồn ngủ) do suy nghĩ căng thẳng không phải chỉ là một cảm giác không có thật trong đầu bạn.

Nghiên cứu mới, được báo cáo trên tạp chí Current Biology vào ngày 11 tháng 8, cho thấy khi công việc nhận thức căng thẳng kéo dài trong vài giờ, nó sẽ khiến các sản phẩm phụ độc hại tích tụ trong phần não được gọi là vỏ não trước. Các nhà nghiên cứu giải thích, điều này làm thay đổi khả năng kiểm soát của bạn đối với các quyết định, vì vậy bạn chuyển sang các hành động ít tiêu tốn năng lượng hoặc chờ đợi khi sự mệt mỏi về nhận thức xảy ra.

“Các lý thuyết có ảnh hưởng từ trước đến nay cho rằng mệt mỏi là một loại ảo tưởng được não bộ tạo ra để khiến chúng ta ngừng bất cứ việc gì đang làm và chuyển sang một hoạt động đem lại cảm giác hài lòng hơn," Mathias Pessiglione thuộc Đại học Pitié-Salpêtrière ở Paris, Pháp, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết. "Nhưng phát hiện của chúng tôi cho thấy rằng công việc nhận thức căng thẳng kéo dài dẫn đến sự thay đổi chức năng thực sự - tích tụ các chất độc hại - vì vậy mệt mỏi thực sự sẽ là một tín hiệu khiến chúng ta ngừng làm việc nhưng vì một mục đích khác: để duy trì tính toàn vẹn của hoạt động não."

Pessiglione và các đồng nghiệp muốn hiểu mệt mỏi tinh thần thực sự là gì. Trong khi máy móc có thể tính toán liên tục, bộ não thì không. Họ muốn tìm hiểu lý do tại sao. Họ nghi ngờ lý do có liên quan đến nhu cầu tái chế các chất độc hại tiềm tàng phát sinh từ hoạt động thần kinh.

Để tìm kiếm bằng chứng về điều này, họ đã sử dụng phương pháp quang phổ cộng hưởng từ (MRS) để theo dõi hoạt động hóa học của não người trong suốt một ngày làm việc. Họ xem xét hai nhóm người: những người cần suy nghĩ nhiều và những người có nhiệm vụ tương đối dễ dàng hơn về mặt nhận thức.

Họ thấy các dấu hiệu của sự mệt mỏi, bao gồm cả sự giãn nở của đồng tử, chỉ ở nhóm suy nghĩ nhiều. Những người trong nhóm đó cũng có xu hướng chuyển hướng sang các hành vi đem lại sự hài lòng trong thời gian ngắn mà không tốn nhiều công sức. Đặc biệt, họ cũng có hàm lượng glutamate cao hơn trong các khớp thần kinh của vỏ não trước trán. Cùng với các bằng chứng trước đó, các tác giả cho biết kết quả này ủng hộ quan điểm rằng sự tích tụ glutamate làm cho việc kích hoạt thêm vỏ não trước trán trở nên tốn kém năng lượng hơn, do đó việc kiểm soát nhận thức trở nên khó khăn hơn sau một ngày làm việc căng thẳng về tinh thần.

Vậy có cách nào để giải quyết vấn đề mệt mỏi đang hạn chế khả năng tư duy của não bộ của chúng ta không?

“Tôi nghĩ là không,” Pessiglione nói. "Chúng tôi khuyến nghị các biện pháp cũ: nghỉ ngơi và ngủ! Có bằng chứng cho thấy glutamate được loại bỏ khỏi khớp thần kinh trong khi ngủ."

Kết quả này có thể có những ý nghĩa thực tế khác. Ví dụ, các nhà nghiên cứu cho biết, việc theo dõi các chất chuyển hóa trước trán có thể giúp phát hiện tình trạng mệt mỏi tinh thần nghiêm trọng. Điều này có thể giúp điều chỉnh chương trình làm việc để tránh kiệt sức. Ông cũng khuyên mọi người nên tránh đưa ra các quyết định quan trọng khi họ đang mệt mỏi.

Trong các nghiên cứu trong tương lai, họ hy vọng sẽ tìm hiểu lý do tại sao vỏ não trước trán dường như đặc biệt dễ bị tích tụ glutamate và mệt mỏi. Họ cũng tò mò muốn tìm hiểu xem liệu các dấu hiệu mệt mỏi tương tự trong não có thể dự đoán sự phục hồi sau các tình trạng sức khỏe, chẳng hạn như trầm cảm hoặc ung thư hay không.

Phạm Nhật