SỞ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THÀNH PHỐ CẦN THƠ

Khoa học, công nghệ và Đổi mới sáng tạo - Khơi dậy khát vọng kiến tạo tương lai

Lốc xoáy ở Bắc Cực đang trở nên dữ dội và thường xuyên hơn

[01/02/2023 09:27]

Vào tháng 1 năm 2022, một cơn lốc xoáy đã thổi bay một vùng biển rộng lớn bị băng bao phủ giữa Greenland và Nga. Những cơn gió mạnh điên cuồng đã khuấy động những con sóng cao 8 mét đập vào các tảng băng biển của khu vực, trong khi một trận mưa và đợt nắng nóng từ phía nam đã bao vây từ trên không.

Sáu ngày sau khi cuộc tấn công bắt đầu, khoảng một phần tư, tương đương khoảng 400.000 km2, băng biển của khu vực rộng lớn đã biến mất, dẫn đến tổn thất hàng tuần kỷ lục cho khu vực.

Cơn bão là cơn lốc xoáy Bắc Cực mạnh nhất từng được ghi nhận. Các cơn bão ở Bắc Cực đã trở nên thường xuyên và dữ dội hơn trong những thập kỷ gần đây, gây rủi ro cho cả băng biển và con người. Nghiên cứu  được công bố tại cuộc họp của Liên đoàn Địa vật lý Hoa Kỳ. Các nhà khoa học cho biết, xu hướng này dự kiến sẽ tiếp tục khi khu vực này tiếp tục ấm lên nhanh chóng trong tương lai.

Bắc Cực nóng lên nhanh chóng và những cơn bão tàn phá

Vòng Bắc Cực đang nóng lên nhanh khoảng gấp bốn lần so với phần còn lại của Trái đất. Nguyên nhân chính là sự mất băng biển do biến đổi khí hậu do con người gây ra. Băng nổi phản xạ bức xạ mặt trời trở lại không gian nhiều hơn so với biển trần, ảnh hưởng đến khí hậu toàn cầu. Trong tháng 8, thời điểm trung tâm của mùa băng tan trên biển, người ta đã quan sát thấy các cơn lốc xoáy làm tăng mức độ mất băng trên biển ở mức trung bình, làm trầm trọng thêm tình trạng nóng lên.

Giống như bão có thể tàn phá các vùng xa hơn về phía nam, các lốc xoáy phương bắc có thể đe dọa người dân và du lịch ở Bắc Cực. Khi các cơn bão mạnh lên gây rủi ro cho giao thông hàng hải, xói mòn bờ biển, vốn đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng ở Bắc Cực và buộc một số cộng đồng phải cân nhắc việc di dời vào đất liền.

Các nhà khoa học khí quyển thuộc Đại học Alaska Fairbanks cho biết, biến đổi khí hậu đang làm tăng các cơn bão xa hơn về phía nam. Nhưng không rõ các cơn bão Bắc Cực có thể thay đổi như thế nào khi thế giới ấm lên. Một số nghiên cứu trước đây cho rằng áp suất trung bình trong lõi của các cơn bão Bắc Cực đã giảm trong những thập kỷ gần đây. Đó sẽ là một vấn đề, vì áp suất thấp hơn thường có nghĩa là bão dữ dội hơn, gió mạnh hơn, nhiệt độ thay đổi lớn hơn và lượng mưa, tuyết rơi nhiều hơn.

Hoạt động của lốc xoáy Bắc Cực đã tăng về cường độ và tần suất trong những thập kỷ gần đây. Áp suất trong lòng các cơn lốc xoáy phương bắc ngày nay trung bình thấp hơn khoảng 9 milibar so với những năm 1950. Đối với bối cảnh, sự thay đổi áp suất như vậy sẽ gần tương đương với việc một cơn bão mạnh cấp 1 tràn vào lãnh thổ cấp 2. Và các lốc xoáy trở nên thường xuyên hơn trong mùa đông ở Bắc Đại Tây Dương và trong mùa hè ở Bắc Cực phía bắc Á-Âu.

Ngoài ra, các nhà khoa học cho biết, các cơn lốc xoáy tháng 8 dường như đang phá hủy băng biển nhiều hơn so với trước đây. Nhóm nghiên cứu đã so sánh phản ứng của băng biển phía bắc với các cơn lốc xoáy mùa hè trong những năm 1990 và những năm 2010.

Các cơn lốc vào tháng 8 trong thập kỷ sau kéo theo sự mất mát trung bình 10% diện tích băng trên biển, tăng so với mức giảm trung bình 3% của thập kỷ trước. Điều này một phần có thể là do nước ấm hơn trào lên từ bên dưới, có thể làm tan chảy phần dưới của tảng băng và do gió đẩy lớp băng mỏng hơn, dễ di chuyển hơn xung quanh.

Các nhà khoa học khí hậu cho biết tại cuộc họp, sự thay đổi khí hậu, lốc xoáy cũng có thể tiếp tục mạnh lên vào mùa xuân. Đó là một vấn đề bởi vì các cơn lốc vào mùa xuân có thể tạo ra băng biển cho sự tan chảy vào mùa hè sau đó.

Các nhà khoa học đã mô phỏng trên máy tính về hoạt động của lốc xoáy vào mùa xuân ở Bắc Cực trong điều kiện khí hậu trong quá khứ, hiện tại và dự kiến. Họ nhận thấy vào cuối thế kỷ này, tốc độ gió gần bề mặt tối đa của các cơn bão vào mùa xuân khoảng 11 km/h hiện nay - có thể đạt tới 60 km/h. Và các cơn lốc xoáy vào mùa xuân trong tương lai có thể tiếp tục xoáy với cường độ cao nhất trong một phần tư vòng đời của chúng, tăng từ khoảng 1% hiện nay. Các cơn bão có thể sẽ di chuyển xa hơn.

Các nhà khoa học có kế hoạch điều tra sự phát triển trong tương lai của các cơn bão ở Bắc Cực vào các mùa khác, để nắm  được bức tranh toàn cảnh hơn về cách biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến các cơn bão.

www.sciencenews.org
Bản quyền @ 2017 thuộc về Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Cần Thơ
Địa chỉ: Số 02, Lý Thường kiệt, phường Tân An, quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ
Điện thoại: 0292.3820674, Fax: 0292.3821471; Email: sokhcn@cantho.gov.vn
Trưởng Ban biên tập: Ông Trần Đông Phương An - Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Cần Thơ