Niềm tin trên không gian số và vấn đề an ninh mạng

Báo cáo “Digital in the time of Covid” vào năm 2022 của Đại học Tufts, Hoa Kỳ hợp tác cùng Mastercard, nghiên cứu hiện trạng niềm tin trên 42 quốc gia, vùng lãnh thổ (sử dụng 198 chỉ số) xác định niềm tin là bước nhảy vọt của sự tự tin, tin tưởng để người dùng thực hiện tương tác, giao dịch và tiêu dùng trực tuyến trên không gian mạng.

Theo đó, Việt Nam xếp hạng các trụ cột “Môi trường”, “Kinh nghiệm”, “Hành vi” lần lượt là 36, 30, 17. Riêng trụ cột “Thái độ”, Việt Nam xếp hạng thứ 03 trong các quốc gia, vùng lãnh thổ được đánh giá.

Trụ cột “Thái độ” đánh giá mức độ tin tưởng của người dùng về môi trường số, đối với sự tin tưởng vào sự chỉ đạo, định hướng và bảo vệ dữ liệu của Chính phủ, các doanh nghiệp công nghệ lớn. Có thể thấy, việc được xếp hạng rất cao thể hiện người dân Việt Nam rất tin tưởng vào định hướng, chính sách và chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và các phương tiện truyền thông chính thống về chuyển đổi số và môi trường số; và phương thức nắm bắt thông tin của người dân chủ yếu là qua không gian mạng.

Tuy nhiên niềm tin lớn lại đi kèm với những rủi ro. Bởi những hạn chế về nhận thức, thiếu kỹ năng nên người dân dễ bị tấn công mạng, mất an toàn thông tin, bị các tổ chức, cá nhân xấu lôi kéo, kích động dưới hình thức thông tin tiêu cực, tin giả trên không gian mạng.

Theo Thượng tá Nguyễn Tuyên - Trưởng phòng An toàn thông tin, Bộ Tư lệnh 86, dù nhiều văn bản quy phạm pháp luật về bảo đảm an toàn thông tin, an ninh mạng đã được ban hành, tình trạng dữ liệu của các cá nhân, tổ chức bị lộ lọt, mua bán, trao đổi vẫn đang là vấn đề rất phức tạp. Nhiều dữ liệu nhạy cảm được đăng tải công khai, trở thành nguồn cung cấp cho các phần mềm thu thập dữ liệu tự động.

Bên cạnh đó, nhận thức và ý thức bảo vệ dữ liệu cá nhân chưa cao. Phần lớn người dân chưa coi trọng công tác bảo đảm an toàn dữ liệu. Công tác quản lý lỏng lẻo, thiếu kiểm soát ở một số tổ chức và doanh nghiệp cũng tạo kẽ hở cho việc mua bán, sử dụng trái phép thông tin dữ liệu khách hàng. Nhiều công ty công nghệ trong nước và quốc tế âm thầm thu thập, khai thác thông tin dữ liệu của người dùng Việt Nam trên các trang web và các dịch vụ của công ty.

Ngoài ra, hoạt động của tin tặc trên không gian mạng ngày càng tinh vi, phức tạp. Các thủ đoạn tấn công mạng luôn được thay đổi, cải biến, nhằm lẩn tránh và vượt qua các giải pháp bảo mật. Sau khi tấn công xâm nhập mục tiêu thành công, tin tặc sẽ cài cắm các công cụ tự động thu gom, đánh cắp dữ liệu, để gửi ra ngoài. Một thủ đoạn tấn công cũng rất nguy hiểm của tin tặc, đó là sử dụng mã độc Ransomware để mã hóa dữ liệu, thậm chí vô hiệu hóa thiết bị và đòi tiền chuộc. Các thủ đoạn của tin tặc chủ yếu lợi dụng lỗ hổng bảo mật hoặc sự lơ là thiếu cảnh giác của người dùng để tấn công mạng.

Giữ vững niềm tin số nâng cao nhận thức về an toàn an ninh mạng

Ông Trần Quang Hưng, Giám đốc Trung tâm Giám sát an toàn không gian mạng quốc gia (NCSC) nhận định “Trong quá trình cung cấp dịch vụ trực tuyến, cả cơ quan nhà nước và doanh nghiệp cùng đứng trên một chiến tuyến, cùng đối mặt với kẻ thù, nguy cơ tương tự nhau, đều phải xây dựng niềm tin số cho người dùng. Bởi lẽ, việc chuyển đổi số, hoạt động trên môi trường online của cơ quan, doanh nghiệp có bền vững hay không, một yếu tố quan trọng, then chốt là niềm tin số”

Đại diện Trung tâm NCSC phân tích, có 4 “từ khóa” chính cho niềm tin số của người dùng khi sử dụng dịch vụ trực tuyến của một cơ quan, tổ chức, đó là: An toàn thông tin, Quyền riêng tư/kiểm soát dữ liệu; Giá trị, lợi ích mang lại; Tính sẵn sàng chịu trách nhiệm, cách ứng phó, giải trình trong trường hợp bị tấn công.

Để củng cố và tạo dựng niềm tin số cho người dùng Internet Việt Nam, đại diện NCSC cho rằng cần có sự liên kết, đồng hành giữa 3 bên gồm: Nhà nước - Các cơ quan nhà nước trong những lĩnh vực khác nhau; Doanh nghiệp cung cấp sản phẩm, dịch vụ an toàn thông tin; Doanh nghiệp, đơn vị cung cấp dịch vụ trên môi trường số.

Về vấn đề nâng cao nhận thức bảo vệ an toàn an ninh mạng cho người dân, tổ chức doanh nghiệp, theo Thượng tá Nguyễn Tuyên, việc nhận diện những rủi ro an ninh mạng chủ yếu dựa vào sự cảnh giác, kinh nghiệm và kiến thức về an toàn thông tin, an ninh mạng. Do vậy, người dân nên chủ động tham khảo, tự tìm hiểu, tự học hỏi hoặc nghe các chương trình về nâng cao hiểu biết an toàn thông tin, an ninh mạng trên phương tiện thông tin đại chúng. Đồng thời, cần nâng cao ý thức cảnh giác trước các thủ đoạn lừa đảo tinh vi trên không gian mạng.

Các cơ quan, đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp cần phải thường xuyên tổ chức các đợt kiểm tra đánh giá trên môi trường mạng để nâng cao nhận thức, ý thức cảnh giác về an toàn thông tin, an ninh mạng tới cán bộ, công nhân viên. Một biện pháp kiểm tra khá hiệu quả đó là sử dụng hình thức câu hỏi trắc nghiệm hoặc hệ thống mô phỏng các hành động lừa đảo của tin tặc trên mạng tương tác với người dùng.

Niềm tin số của mỗi cơ quan, tổ chức, người dân sẽ mở ra cánh cửa rộng lớn, trở thành đôi cánh để chuyển đổi số vươn xa đưa Việt Nam vượt lên, thành một quốc gia số thịnh vượng. Bối cảnh hiện nay chính là thời cơ lịch sử hiếm có mà Việt Nam cần nhanh chóng nắm bắt, ngay lập tức có hành động mạnh mẽ để phát triển. Chúng ta muốn bứt phá vươn lên thay đổi thứ hạng quốc gia thì phải tận dụng được cơ hội mà không gian mạng mang lại. Và niềm tin số trên không gian mạng là vấn đề mà chúng ta phải đặc biệt quan tâm, ngay từ bây giờ và liên tục sau này.