Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Hồng Thái nhấn mạnh như trên tại Hội nghị đánh giá sơ kết 07 năm thực hiện Chương trình 562, diễn ra ngày 25/7/2024 tại Hà Nội.

Toàn cảnh Hội nghị

Phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành trong triển khai Chương trình 562

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Hồng Thái khẳng định, với vai trò là cơ quan chủ trì thực hiện Chương trình 562 (được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 562/QĐ-TTg ngày 25/4/2017), Bộ trưởng Bộ KH&CN đã thành lập Tổ công tác để triển khai Chương trình 562 (Quyết định số 168/QĐ-BKHCN ngày 29/01/2018). Theo đó, Lãnh đạo Bộ KH&CN đã chỉ đạo sát sao, phối hợp với các bộ, ngành triển khai thực hiện, bám sát vào 3 mục tiêu, 10 nhiệm vụ và giải pháp của Chương trình; dành nguồn lực để thực hiện các nhiệm vụ cấp quốc gia.

Thứ trưởng cho biết, các Chương trình phát triển khoa học cơ bản như Chương trình phát triển toán học, Chương trình phát triển vật lý, Chương trình phát triển khoa học cơ bản trong các lĩnh vực hóa học, khoa học sự sống, khoa học trái đất và khoa học biển được xây dựng và thiết kế để phát triển lĩnh vực một cách toàn diện, từ nghiên cứu cơ bản (NCCB) do Quỹ NAFOSTED tài trợ đến NCCB định hướng ứng dụng do Bộ KH&CN tổ chức dưới hình thức nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia và các đề tài cấp bộ của các bộ, ngành. Ngoài ra, tăng cường các hoạt động nâng cao tiềm lực như nâng cấp các tạp chí khoa học chuyên ngành đạt chuẩn quốc tế; đào tạo sau đại học, bồi dưỡng, nâng cao năng lực nghiên cứu cho các giảng viên trẻ ở các cơ sở giáo dục đại học; đầu tư các phòng thí nghiệm chuyên ngành; đẩy mạnh công bố thông qua hợp tác quốc tế...

Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Hồng Thái phát biểu tại Hội nghị

Báo cáo về tình hình triển khai thực hiện Chương trình 562, bà Nguyễn Thị Thanh Hà, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Xã hội, Nhân văn và Tự nhiên, Bộ KH&CN cho biết, đến nay, các bộ, ngành đã tích cực tham gia Chương trình và nhận thức được vai trò, cơ hội để phát triển các lĩnh vực hóa học, khoa học sự sống, khoa học trái đất và khoa học biển giai đoạn 2017-2025; đã hình thành các nhóm nghiên cứu và nhóm NCM, phát triển các chương trình nghiên cứu trọng điểm gắn với nhóm NCM định hướng ứng dụng; nhiều sản phẩm KH&CN có ý nghĩa khoa học và thực tiễn góp phần quan trọng trong việc nâng cao vị thế của 4 lĩnh vực NCCB trên các bảng xếp hạng quốc tế và nâng cao xếp hạng đại học của các cơ sở giáo dục đại học. 

Sau 07 năm thực hiện, một số nội dung của Chương trình đã đạt được kết quả khả quan, đáp ứng được mục tiêu đặt ra; vị trí xếp hạng của các lĩnh vực hóa học, khoa học sự sống, khoa học trái đất và khoa học biển đã có tiến bộ rõ rệt. Cụ thể, năm 2023, các lĩnh vực nêu trên đã từ top 55-65 thế giới (năm 2016) vươn lên top 30-45 thế giới; đối với khu vực châu Á đang đứng thứ 10 và 11; đối với khu vực ASEAN đang đứng thứ 3 và thứ 4 tùy lĩnh vực... Đồng thời, các công bố quốc tế thuộc Chương trình 562 trong hệ thống tạp chí trong danh mục ISI tăng nhanh về số lượng (trung bình 20%/năm); chất lượng các công trình công bố trên tạp chí có chỉ số ảnh hưởng IF cao ngày càng tăng, có một số công bố trên các Tạp chí hàng đầu Science và Nature... 

Bà Nguyễn Thị Thanh Hà, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Xã hội, Nhân văn và Tự nhiên báo cáo tại Hội nghị

Hình thành, phát triển các nhóm NCM định hướng ứng dụng

Tại Hội nghị, đại diện các bộ, ngành trong tổ công tác đã báo cáo tình hình triển khai Chương trình các năm vừa qua; trao đổi, đánh giá các kết quả đạt được, làm rõ những khó khăn, vướng mắc trong việc triển khai Chương trình 562 và đề xuất kiến nghị, giải pháp cho Chương trình. 

Theo đại diện Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, thời gian qua, Viện đã đầu tư, tập trung thực hiện một số nhiệm vụ trong Chương trình 562; nâng cấp các nghiên cứu, công bố trong nước và quốc tế; đẩy mạnh hợp tác song phương trong lĩnh vực hóa học, khoa học sự sống, khoa học trái đất và khoa học biển... Để tiếp tục triển khai có hiệu quả Chương trình, cần tăng cường hình thành và xây dựng nhóm nghiên cứu trẻ và NCM; cần có lộ trình cấp kinh phí cho các nhà khoa học tham gia nghiên cứu...

Trình bày về khó khăn trong quy trình thực hiện các đề tài, nhiệm vụ cấp nhà nước, đại diện Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh mong muốn Bộ KH&CN sẽ gỡ vướng, đơn giản hóa thủ tục hành chính để các nhà khoa học phía Nam dễ dàng tiếp cận và tham gia thực hiện các đề tài. Bên cạnh đó, các nhiệm vụ cấp nhà nước cần định hướng ứng dụng, gắn với địa phương, mang tính phục vụ cộng đồng; cần có cơ chế chính sách đặc thù đầu tư phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong nước, thu hút các tiến sĩ trẻ ở nước ngoài về Việt Nam nghiên cứu và hình thành các nhóm nghiên cứu trẻ, NCM.

Đồng quan điểm, đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng, cần nghiên cứu cấp học bổng, định hướng đào tạo cho nguồn nhân lực trẻ từ khi học Đại học để có thể nuôi dưỡng đam mê và ươm tạo nguồn cán bộ KH&CN chất lượng cao. Liên quan đến hệ thống tạp chí trong nước, đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất tăng cường đầu tư các tạp chí trong nước, nâng số lượng các tạp chí đạt chuẩn Scopus... nhằm xây dựng hệ thống công bố trong nước hoàn thiện, phát triển. 

Trong khuôn khổ Hội nghị, các đại biểu cũng thảo luận góp ý dự thảo Báo cáo sơ kết 7 năm thực hiện Chương trình 562, dự thảo Tờ trình và dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc điều chỉnh thời gian thực hiện Chương trình 562. Theo đó, hầu hết các bộ, ngành đều nhất trí với nội dung trong dự thảo Báo cáo, dự thảo Tờ trình và dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ do Bộ KH&CN soạn thảo; đồng thời kiến nghị Bộ KH&CN đề xuất Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh thời gian thực hiện Chương trình 562 đến năm 2030.

Các đại biểu trao đổi tại Hội nghị

Kết luận Hội nghị, Thứ trưởng Trần Hồng Thái đánh giá cao ý kiến của các đại biểu; đồng thời gửi lời cảm ơn các bộ, ngành đã phối hợp triển khai Chương trình trong giai đoạn vừa qua.

Thứ trưởng nhấn mạnh, thời gian tới, Bộ KH&CN cùng các bộ, ngành sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ triển khai Chương trình 562 trong xây dựng đội ngũ các nhà khoa học có trình độ cao, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực theo chuẩn quốc tế; phát triển các nhóm nghiên cứu trẻ có tiềm năng trong các cơ sở giáo dục đại học; phát triển được một số hướng NCCB trọng điểm định hướng ứng dụng có tính liên ngành, đa ngành để tiếp thu, làm chủ các công nghệ tiên tiến phục vụ sản xuất và đời sống; tăng số công trình khoa học được công bố trên các tạp chí uy tín quốc tế; nâng cấp các tạp chí khoa học chuyên ngành đạt chuẩn quốc tế... nhằm xây dựng hệ thống công bố trong nước tốt hơn; phát triển và nâng cao vị thế nghiên cứu, ứng dụng KH&CN của Việt Nam trên trường quốc tế. 

Thứ trưởng cho biết, Bộ KH&CN sẽ tổng hợp ý kiến các bộ, ngành, báo cáo Thủ tướng Chính phủ và đề xuất phương án triển khai Chương trình trong thời gian tới nhằm phù hợp với Chiến lược phát triển KH&CN đến năm 2030 và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc tái cơ cấu các chương trình KH&CN cấp quốc gia.