Trong gần hai năm qua, kính viễn vọng Euclid của Cơ quan Vũ trụ châu Âu ESA đã cung cấp dữ liệu giá trị từ những vùng sâu của không gian. Nhờ đó, các nhà thiên văn học đang tạo ra bản đồ 3D lớn nhất và chính xác nhất của vũ trụ cho tới nay, với hàng tỷ ngôi sao và thiên hà. Dữ liệu từ Euclid được Hiệp hội Euclid quốc tế phân tích, trong đó có nhóm nghiên cứu của Francine Marleau và Tim Schrabback tại Đại học , Áo.

Từ 25 bức ảnh mà Euclid chụp được, nhà thiên văn học Marleau cùng nhóm của bà tại Khoa Vật lý thiên văn và Vật lý hạt đã phát hiện tổng cộng 2.674 thiên hà lùn và lập ra danh mục các ứng viên thiên hà lùn. Đây cũng là số lượng thiên hà lùn nhiều nhất được phát hiện trong một nghiên cứu. Nó nêu bật khả năng vượt trội của kính viễn vọng Euclid trong việc phát hiện và phân định các thiên hà lùn.

Để so sánh, năm 2021, nhóm các nhà nghiên cứu Hà Lan tìm thấy 44 thiên hà lùn trong vùng không gian của chòm sao Thiên Lô (Fornax). Cuối tháng Hai năm nay, Kính viễn vọng không gian Hubble đã tìm thấy 36 thiên hà lùn xoay quanh thiên hà Tiên Nữ (Andromeda) - hàng xóm với dải Ngân Hà của chúng ta.

Các thiên hà lùn chiếm đa số trong vũ trụ và được định nghĩa là nhỏ và có độ sáng thấp. Chúng có ít hơn 100 triệu sao, trong khi dải Ngân hà có gần 200 tỉ sao. Số lượng lớn và phân bố của các thiên hà lùn cung cấp những thử nghiệm quan trọng cho các mô hình vũ trụ học.

Nhóm của Marleau cho biết, trong số các thiên hà lùn được xác định, 58% có hình elip và 42% còn lại vô định hình.

Nghiên cứu của nhóm được đăng trên cơ sở lưu trữ arXiv, mang lại hiểu biết về hình thái học, khoảng cách, khối lượng sao và bối cảnh môi trường của các thiên hà lùn.

Một số thiên hà lùn được phát hiện trong hình ảnh do Euclid chụp. Nguồn: arXiv

Euclid là kính viễn vọng góc rộng do ESA xây dựng và vận hành, được phóng vào không gian trên tên lửa SpaceX Falcon 9 vào ngày 1/7/2023.

Hiệp hội Euclid quốc tế chịu trách nhiệm phân tích dữ liệu do Euclid truyền về. Trong những năm tiếp theo, kính viễn vọng không gian có đường kính 1,2m này sẽ quan sát hàng tỷ thiên hà cách xa chúng ta tới mười tỷ năm ánh sáng và tạo ra bản đồ vũ trụ 3D lớn nhất từng được thực hiện.

Euclid có thể sử dụng bản đồ này để hé lộ vũ trụ đã giãn nở thế nào sau Vụ nổ lớn và các cấu trúc trong vũ trụ đã phát triển ra sao, từ đó đem lại manh mối cho các nhà khoa học về vai trò của trọng lực và bản chất của năng lượng tối và vật chất tối.

Hơn 2.000 nhà khoa học từ hơn 300 viện nghiên cứu và phòng thí nghiệm đang cùng nhau phân tích dữ liệu của Euclid, đồng thời kết hợp với dữ liệu từ các kính thiên văn trên mặt đất.