Việt Nam có tiềm năng lớn để phát triển nhiên liệu sinh học từ sắn nhằm giảm phát thải khí nhà kính và đảm bảo an ninh năng lượng. Nguồn: CC

Việt Nam có tiềm năng lớn để phát triển nhiên liệu sinh học từ sắn nhằm giảm phát thải khí nhà kính và đảm bảo an ninh năng lượng. Trong nghiên cứu mới trên Tạp chí Energy and Climate Change, các nhà khoa học tại ĐH Bách Khoa Hà Nội đã phân tích hiệu quả kinh tế và bảo vệ môi trường rõ rệt của việc sản xuất ethanol từ sắn nếu được đầu tư đúng cách và hỗ trợ bởi chính sách carbon.

Nghiên cứu cho thấy, phát thải khí nhà kính trong toàn bộ vòng đời sản xuất và sử dụng ethanol từ sắn chỉ bằng 63% lượng phát thải từ xăng, nhấn mạnh tiềm năng giảm phát thải đáng kể nếu tăng cường sử dụng ethanol thay thế một phần xăng dầu trong giao thông vận tải.

Phần lớn lượng phát thải đến từ hai giai đoạn là sản xuất ethanol (54%) và trồng sắn (31%), cho thấy cần cải thiện hiệu quả trong sản xuất và canh tác, như sử dụng phụ phẩm bánh sắn khô làm nguồn nhiên liệu sinh khối để giảm tiêu thụ than và thay thế than bằng năng lượng tái tạo như viên nén gỗ, cũng như cải tiến kỹ thuật nông nghiệp để tiếp tục giảm phát thải.

Nếu tính cả năng lượng thu hồi từ phụ phẩm như bánh sắn khô – được dùng làm phân bón hoặc nhiên liệu rắn – thì NEB (chỉ số hiệu quả năng lượng ròng, được dùng để đánh giá tính bền vững của nhiên liệu sinh học, tính bằng cách chia mức tiêu thụ năng lượng của quá trình sản xuất một nhiên liệu cho năng lượng mà nhiên liệu đó có thể cung cấp) của ethanol từ sắn đạt 1,70, đồng nghĩa sản phẩm ethanol tạo ra nhiều năng lượng hơn năng lượng đầu vào từ nhiên liệu hóa thạch.

Về mặt kinh tế, nhà máy ethanol từ sắn với công suất 94 triệu lít/năm cần tổng vốn đầu tư khoảng 56 triệu USD. Chi phí sản xuất trung bình là 0,4 USD/lít, trong khi giá bán ethanol trên thị trường hiện ở mức 0,63 USD/lít. Trong kịch bản chưa áp dụng thuế carbon, thời gian hoàn vốn của nhà máy là tám năm, tỷ suất lợi nhuận nội bộ (IRR, thể hiện mức lợi nhuận kỳ vọng mà một dự án đầu tư có thể tạo ra, được tính toán mà không cần xem xét các yếu tố bên ngoài như lãi suất hay lạm phát) đạt 20,4%. Tuy nhiên, nếu thị trường tín chỉ carbon được vận hành như dự kiến tại Việt Nam vào năm 2025, nhà máy có thể bán lượng phát thải giảm được dưới dạng tín chỉ. Kịch bản này giúp tăng lợi nhuận ròng hằng năm thêm gần 2 triệu USD, rút ngắn thời gian hoàn vốn còn 7,1 năm và nâng IRR lên 22,9%.

Phân tích độ nhạy cho thấy giá bán ethanol có ảnh hưởng lớn nhất đến lợi nhuận và thời gian hoàn vốn. Nếu giá ethanol tăng 30%, tỷ suất lợi nhuận vượt 20% và thời gian hoàn vốn dưới bốn năm. Ngược lại, nếu giá giảm 10%, thời gian hoàn vốn sẽ vượt quá 10 năm, khiến dự án kém hấp dẫn hơn.

Các yếu tố khác như giá nguyên liệu sắn, chi phí đầu tư hay chi phí vận hành cũng tác động đáng kể, trong khi giá than đá – hiện là nhiên liệu chính trong nhà máy – có ảnh hưởng tương đối nhỏ. Điều này cho thấy cần có chính sách ổn định thị trường và giá bán ethanol, cũng như khuyến khích sử dụng nhiên liệu sinh học thông qua thuế hoặc trợ giá.

Nghiên cứu kết luận sản xuất ethanol từ sắn – với diện tích trồng lớn và công nghệ sẵn có – là một hướng đi khả thi giúp Việt Nam đạt được mục tiêu sử dụng 100% xăng E5 và E10 vào năm 2030, và đến 2050, toàn bộ phương tiện giao thông sẽ sử dụng điện hoặc nhiên liệu sinh học đặt ra tại Quyết định 876/QĐ-TTg. Tuy nhiên, cả ba nhà máy sản xuất ethanol từ sắn ở Việt Nam mới chiếm chưa đến 10% sản lượng sắn hằng năm. Để phát huy tiềm năng, cần mở rộng quy mô sản xuất, đầu tư vào công nghệ hiện đại, và đặc biệt là xây dựng chính sách giá carbon minh bạch và khả thi.