Nâng cao chất lượng nghiên cứu

Thành lập theo Nghị định 112/2003/NĐ-CP, có tư cách pháp nhân độc lập, trực thuộc Bộ KH-CN, Quỹ NAFOSTED là kênh kinh phí từ ngân sách Nhà nước bên cạnh các kênh khác đầu tư cho KHCN. Tuy nhiên, với đặc thù không vì mục đích lợi nhuận, đầu tư dài hơi cho tương lai với tính linh hoạt cao nên có thể đầu tư kịp thời cho các nhiệm vụ KHCN cấp bách, phát sinh ngoài kế hoạch. Theo Phó GĐ Quỹ NAFOSTED Đỗ Phương Lan, về nguyên tắc, trong tài khoản của quỹ luôn có kinh phí để kịp thời tài trợ cho các nhiệm vụ KHCN chứ không phải đợi chờ như các nguồn khác. Đối với những đề tài, dự án được quỹ tài trợ nếu kinh phí không sử dụng hết trong năm tài chính, có thể được chuyển sang năm sau sử dụng tiếp chứ không bắt buộc phải quyết toán theo niên độ ngân sách.

Lĩnh vực được quỹ tài trợ bao gồm nghiên cứu cơ bản về khoa học tự nhiên, khoa học xã hội; nhiệm vụ KHCN đột xuất phát sinh; nghiên cứu khoa học, đổi mới công nghệ do doanh nghiệp thực hiện; nghiên cứu đổi mới, chuyển giao công nghệ thuộc các chương trình của Chính phủ và nâng cao năng lực KHCN quốc gia. Song, điều đó không có nghĩa là mọi nghiên cứu nằm trong những lĩnh vực này đều nhận được vốn đầu tư từ quỹ. Đã từng có quan điểm cho rằng, NAFOSTED chỉ thực hiện cung cấp vốn mà không chú trọng tới hiệu quả thực hiện ngay cả đối với các chương trình tài trợ, hỗ trợ chức năng được giao. Thậm chí, quỹ chỉ được xem là nguồn kinh phí dự phòng cho những nhiệm vụ KHCN chưa có các chương trình hỗ trợ phù hợp.

Ts Đỗ Tiến Dũng, Giám đốc NAFOSTED cho biết, đây là quan niệm sai lầm bởi quỹ hoạt động với mục tiêu nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học, do vậy không thể đầu tư vốn tùy tiện.

Để bảo đảm chất lượng và tính khách quan trong tổ chức đánh giá các nhiệm vụ KHCN, Hội đồng khoa học của NAFOSTED đã được thành lập với những chuyên gia có trình độ chuyên môn về KHCN. Đồng thời, tổ chức phản biện quốc tế đối với chương trình nghiên cứu cơ bản trong khoa học tự nhiên và yêu cầu các kết quả nghiên cứu thuộc lĩnh vực này phải có công bố quốc tế trên tạp chí khoa học uy tín. Đến nay, số công trình khoa học công bố quốc tế trên các tạp chí có uy tín của NAFOSTED đã tăng bình quân 30%/năm, chiếm khoảng 1/4 tổng số các công bố của Việt Nam trong từng giai đoạn.

Có thể nói, sau hơn 5 năm hoạt động, quỹ đã góp phần tích cực trong việc hỗ trợ các nhà khoa học bắt đầu sự nghiệp nghiên cứu, thu hút đội ngũ cán bộ khoa học trẻ tốt nghiệp tiến sỹ ở nước ngoài trở về làm việc tại các viện nghiên cứu, trường đại học trong nước.

Tăng vốn điều lệ

Với những đóng góp cho KHCN, NAFOSTED đã nhận được sự đánh giá tích cực từ phía các nhà quản lý cũng như sự hưởng ứng của giới khoa học và các tổ chức KHCN. Để góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động, Chính phủ đã ban hành Nghị định 23/2014/NĐ-CP quy định về điều lệ tổ chức và hoạt động của Quỹ. Theo đó, sẽ tăng vốn cấp từ ngân sách Nhà nước tối thiểu hàng năm cho Quỹ lên 500 tỷ đồng để phù hợp với nhiệm vụ và quy mô phát triển. Bởi mức vốn điều lệ 200 tỷ đồng theo Nghị định 122/2003/NĐ-CP trước đây, hiện không còn đáp ứng yêu cầu phát triển KHCN.

Văn bản này có bổ sung một số chức năng mới của Quỹ theo Luật KH - CN 2013, bao gồm bảo lãnh vốn vay; cấp kinh phí để thực hiện nhiệm vụ KHCN thông qua Quỹ; hỗ trợ các hoạt động nâng cao năng lực KHCN. Việc lựa chọn thành viên Hội đồng khoa học trên cơ sở thành tích chuyên môn và tín nhiệm của các nhà khoa học, nhà quản lý trong cùng lĩnh vực cũng được thể chế hóa. Với chức năng tư vấn, đánh giá, xét chọn các nhiệm vụ KHCN do Quỹ tài trợ; đánh giá nghiệm thu kết quả thực hiện nhiệm vụ KHCN, Hội đồng này sẽ hoạt động theo nguyên tắc dân chủ, khách quan, trung thực, tuân thủ pháp luật và đạo đức nghề nghiệp. Về mặt quản lý khoa học, các tiêu chí liên quan tới chất lượng như công bố kết quả nghiên cứu trên các tạp chí quốc tế uy tín cũng được ghi nhận và áp dụng cho việc tổ chức thực hiện nhiệm vụ KHCN tại các trường đại học và viện nghiên cứu.

Mô hình của NAFOSTED được hỗ trợ cả về thể chế và tài chính, sẽ là tiền đề cho việc nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học, góp phần xây dựng môi trường nghiên cứu hiệu quả, minh bạch; từng bước đưa KHCN Việt Nam hòa nhập với thế giới.