Mốc thời gian có hiệu lực cũng là thời điểm bắt đầu giai đoạn chuyển đổi 18 tháng đối với các nhà sản xuất trong nước và nước ngoài. Trong suốt thời gian này, FSIS sẽ tiến hành tái giám sát và lấy mẫu ngẫu nhiên ít nhất 1 lần/quý tại cơ sở NK của Hoa Kỳ để giám định về chủng loại cá cũng như dư lượng hóa chất có trong các lô hàng cá NK thuộc họ Siluriformes. Đồng thời, trong 18 tháng, các nước muốn tiếp tục xuất khẩu (XK) các sản phẩm này vào Hoa Kỳ phải nộp hồ sơ để xem xét Tiêu chuẩn tương đồng. Những nước nộp đầy đủ hồ sơ chứng minh Tiêu chuẩn tương đồng đúng hạn 18 tháng sẽ được tiếp tục XK vào Hoa Kỳ trong khi FSIS tiến hành đánh giá một cách đầy đủ, bao gồm cả kiểm tra thực tế tại nơi nuôi trồng và sản xuất tại nước đó.

Đánh giá về động thái này, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho rằng, đây là rào cản lớn khi tới đây, cá da trơn XK vào Hoa Kỳ phải được áp dụng  điều kiện từ khâu nuôi, chọn giống... tương đương với Hoa Kỳ. Cũng theo Thứ trưởng Trần Quốc Khánh, thông thường, rào cản này chỉ áp dụng đối với thịt gà hoặc bò, chứ không áp dụng với cá do cá được nuôi và đánh bắt trong tự nhiên. Hoa Kỳ áp dụng quy định này đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải đầu tư rất lớn ngay từ khâu nuôi cá, nếu không đầu tư kịp trong 18 tháng sẽ không thể đạt chứng nhận tương đương và đương nhiên sẽ không thể XK vào thị trường này.

Theo ông Trương Đình Hòe – Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), chương trình ghi là áp dụng chung cho các nước nhưng thực tế áp đặt chủ yếu cho Việt Nam, do Việt Nam đang chiếm khoảng 90% tổng sản lượng cá da trơn NK vào Hoa Kỳ. “Chương trình này đã vi phạm các quy định của WTO” - ông Hòe khẳng định.

Bởi vậy, đại diện VASEP kiến nghị Bộ Công Thương nhanh chóng đưa vụ việc lên giải quyết tranh chấp tại WTO, nếu đưa muộn sẽ rất nguy hại. Ông Hòe phân tích: Một vụ kiện lên WTO đã mất 2-3 năm. “Nếu chờ hết 18 tháng mới xem có tương đồng được không rồi mới quyết định kiện, thì chúng ta sẽ mất thị trường. Lúc đó các sản phẩm thay thế từ các đối thủ khác. Như vậy, dù có thắng kiện đi nữa thì cũng rất khó để khôi phục thị phần.

Làm rõ hơn vấn đề này, ông Hòe dẫn chứng: Thái Lan mất 8 năm mà vẫn không xin được Chứng nhận tương đương. Vậy cá Việt Nam khó hoàn thành trong 18 tháng! Đặc biệt, đối với cá tra Việt Nam, Hoa Kỳ là thị trường dẫn dắt giúp ổn định giá và chất lượng trên sân chơi toàn cầu nên việc giữ thị trường này rất quan trọng.

Theo VASEP, Hoa Kỳ là thị trường XK cá tra số 1 của Việt Nam. Tính đến hết tháng 10/2015, giá trị XK cá tra sang thị trường này đạt 260,7 triệu USD, giảm 4,6% so với cùng kỳ năm trước.