Ảnh minh họa

Cá rô phi là tên gọi chung của một số loài cá thuộc họ Cichlidae, được chia làm ba nhóm chính là Tilapia, Sarotherodon và Oreochromis dựa trên tập tính sinh sản và nuôi giữ con (Beveridge và McAndrew, 2000). Trong đó, cá rô phi vằn (Oreochromis niloticus) được nuôi phổ biến nhiều nơi trên thế giới. Trên cá rô phi vằn đã có một số chương trình chọn giống, tập trung vào tính trạng tăng trưởng. Phương pháp chọn lọc có thể là chọn lọc cá thể (Hulata và ctv.,1986) hoặc chọn lọc gia đình (Bentsen và ctv., 2012, Ponzoni và ctv., 2011). Chọn lọc cá thể trên cá rô phi được báo cáo là không đạt hiệu quả (Hulata và ctv., 1986). Điều này cho thấy sự cần thiết phải áp dụng phương pháp chọn lọc gia đình trên cá rô phi (Gjedrem và ctv., 2012). Cho đến nay, trong số các chương trình chọn giống trên cá rô phi thì Dự án GIFT (Genetic Improvement of Farmed Tilapia) là được biết đến nhiều hơn cả và đạt được những kết quả đáng chú ý (Bentsen và ctv., 2012; Gjedrem và ctv., 2012; Ponzoni và ctv., 2012; Pullin và ctv., 1999), dự án GIFT được thực hiện trong 10 năm (1988 – 1997). Cuối năm 2000, Trung tâm Nghề cá Thế giới (WorldFish Center, WFC) tiếp nhận GIFT thế hệ thứ 6 và tiếp tục chọn giống. Năm 2006, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản II tiếp nhận 50 gia đình GIFT thế hệ thứ 10 được chuyển từ WFC đến để bắt đầu chương trình chọn giống cá GIFT tại Đồng bằng sông Cửu Long. Đến năm 2017, việc chọn giống đã thực hiện qua 5 thế hệ, kết quả nâng cao tốc độ tăng trưởng qua các thế hệ từ 15-20% (Trinh Quoc Trong và ctv., 2013) và tiếp tục sản xuất các gia đình thế hệ thứ 61 . Hệ số di truyền (ký hiệu là h2 ) được định nghĩa là tỉ số giữa phương sai của giá trị di truyền cộng gộp và phương sai kiểu hình của tính trạng chọn lọc. Nếu hệ số di truyền cao ngụ ý kiểu hình được đo đạc dự đoán tốt cho kiểu gen của tính trạng chọn lọc và ngược lại (Falconer và Mackay, 1996). Tương quan di truyền (genetic correlation, ký hiệu là rg ) cho biết mối tương quan kiểu gen của hai tính trạng quan tâm. Tương quan di truyền thuận (rg > 0) ngụ ý nếu chọn lọc một tính trạng thì tính trạng còn lại sẽ được cải thiện theo hướng tích cực, tức là tính trạng thứ hai có thể được chọn lọc một cách gián tiếp thông qua chọn lọc trực tiếp tính trạng đầu tiên.

Nghiên cứu này trình bày kết quả ước tính các thông số di truyền tính trạng tăng trưởng và tỷ lệ sống trên cá rô phi vằn dòng GIFT thế hệ thứ 6 tại Đồng bằng sông Cửu Long. Số liệu phân tích dựa trên số lượng 6.200 cá thể cá đánh dấu từ 124 gia đình, khối lượng trung bình của cá khi đánh dấu là 11,6 g, chiều dài tổng trung bình cá đạt 8,3 cm; chiều dài chuẩn trung bình đạt 6,6 cm và chiều cao thân trung bình đạt 2,7 cm. Sau thời gian 6 tháng nuôi thu hoạch được 3.974 cá thể, khối lượng trung bình khi thu hoạch đạt 610,6 g, tốc độ tăng trưởng trung bình tuyệt đối là 2,5 g/ngày. Các thông số di truyền được ước tính bằng phần mềm ASReml 4.1. Kết quả hệ số di truyền (h2 ) đối với tính trạng tăng trưởng về khối lượng ở mức cao là 0,47. Ảnh hưởng của môi trường ương nuôi riêng rẽ (c2 = 0,07) chiếm 8% phương sai kiểu hình. Hệ số di truyền của tính trạng tỉ lệ sống tại thời điểm thu hoạch ở mức thấp là 0,15. Tương quan di truyền giữa tính trạng khối lượng thu hoạch và tỉ lệ sống là 0,14, điều này cho phép nhận định việc chọn lọc đồng thời hai tính trạng tăng trưởng và tỉ lệ sống là khả thi.