Công trình Cụm tời vét cống ngầm thoát nước đô thị - một sản phẩm KH&CN tiêu biểu của Công ty TNHH MTV thoát nước và phát triển đô thị tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu- đơn vị có 17 bằng độc quyền sáng chế và giải pháp hữu ích.

Các kết quả KH&CN vào hoạt động sản xuất, kinh doanh, không ngừng cải tiến quy trình sản xuất, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Doanh nghiệp KH&CN có thể là doanh nghiệp trực tiếp thực hiện hoạt động nghiên cứu KH&CN và thương mại hóa các kết quả đó, hoặc doanh nghiệp có chức năng chính là thương mại hóa các kết quả KH&CN được tạo ra tại các viện, trường, tổ chức KH&CN khác.

Nhằm làm rõ những thuận lợi và khó khăn của các doanh nghiệp KH&CN Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, báo Đất Việt xin trân trọng giới thiệu bài viết của TS Phạm Hồng Quất – Phó Cục trưởng Cục Phát triển thị trường và KH&CN (Bộ KH&CN) về vấn đề này.

Nhiều khó khăn…

Báo cáo của Cục Phát triển thị trường và KH&CN cho biết, đến nay các Sở KH&CN các địa phương đã cấp trên 100 giấy chứng nhận doanh nghiệp KH&CN và đang thẩm định hàng trăm hồ sơ của các doanh nghiệp. Thực tế cho thấy hầu hết các doanh nghiệp KH&CN được cấp Giấy chứng nhận doanh nghiệp KH&CN là các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa tại các địa phương trong lĩnh vực nông nghiệp, như các công ty giống cây trồng, chế phẩm sinh học dùng trong nông nghiệp, dụng cụ, máy móc cơ khí nông nghiệp…. số lượng doanh nghiệp KH&CN được ươm tạo tại các vườn ươm hoặc khởi nguồn từ các viện nghiên cứu, trường đại học còn hạn chế.

Một số doanh nghiệp đề nghị cấp giấy chứng nhận doanh nghiệp KH&CN đang gặp khó khăn trong chứng minh quyền sở hữu hoặc sử dụng hợp pháp kết quả nghiên cứu KH&CN tạo ra bằng ngân sách nhà nước hoặc quyền sở hữu, sử dụng công nghệ có nguồn gốc nước ngoài. Nhiều doanh nghiệp tuy đủ điều kiện nhưng không muốn đăng ký doanh nghiệp KH&CN vì đã được hưởng các ưu đãi theo địa bàn đầu tư, lĩnh vực đầu tư, như doanh nghiệp ở vùng sâu, vùng xa, doanh nghiệp thuộc lĩnh vực công nghệ thông tin, phần mềm máy tính, xử lý môi trường. Một số khác đã được hưởng ưu đãi trong các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao. Do vậy, để tạo động lực cho các doanh nghiệp này đứng vào đội ngũ doanh nghiệp KH&CN cần tiếp tục nghiên cứu cải tiến chính sách ưu đãi, hỗ trợ sao cho tránh trùng lặp và thiết thực hơn. Một số chính sách thường được các quốc gia áp dụng là chính phủ ưu tiên trong đặt hàng hoặc giao nhiệm vụ nghiên cứu, hỗ trợ nghiên cứu thử nghiệm, hỗ trợ liên kết hợp tác đầu tư nghiên cứu, quảng bá, tiêu thụ sản phẩm mới, ưu tiên trong đấu thầu công trình sử dụng ngân sách nhà nước hoặc trong hoạt động mua sắm chính phủ… Kinh nghiệm các nước cho thấy, Nhà nước cần hỗ trợ những điều kiện cần thiết ban đầu để doanh nghiệp KH&CN có thể vượt qua thách thức trong môi trường cạnh tranh khốc liệt chứ không chỉ dừng lại ở các ưu đãi truyền thống như giảm, miễn thuế thu nhập hay tiền sử dụng đất.

Giống lúa BC15, sản phẩm của công trình khoa học về giống lúa của Tổng công ty CP giống cây trồng Thái Bình- một trong những doanh nghiệp KH&CN ăn nên làm ra.

Đa số các doanh nghiệp KH&CN rất chú trọng vào việc đăng kí quyền sở hữu trí tuệ, đầu tư, nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ. Một số doanh nghiệp KH&CN đã thành lập trung tâm nghiên cứu và phát triển, đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật cho nghiên cứu thử nghiệm, tuyển dụng và đào tạo đội ngũ cán bộ nghiên cứu có trình độ cao. Trong các lĩnh vực sản xuất kinh doanh đã bắt đầu hình thành mối liên kết hợp tác đầu tư nghiên cứu giữa doanh nghiệp KH&CN, viện nghiên cứu, trường đại học theo cơ chế đặt hàng nghiên cứu và đào tạo nguồn nhân lực tiếp thu và làm chủ công nghệ. Các doanh nghiệp KH&CN trong lĩnh vực giống cây trồng, phân bón, chế biến dược liệu đã bước đầu khẳng định vị trí của mình trên thị trường với các sản phẩm đa dạng, có khả năng cạnh tranh với hàng nhập khẩu, tạo doanh thu gia tăng từ các sản phẩm ứng dụng KH&CN.

…nhưng tiềm năng phát triển lớn

Theo báo cáo tại hội nghị các doanh nghiệp KH&CN tại Quảng Ninh tháng 11 năm 2013, doanh thu bình quân năm 2012 của 60 doanh nghiệp KH&CN được khảo sát là 59,8 tỷ đồng, lợi nhuận bình quân là 6,4 tỷ đồng. Bình quân thu nhập của cán bộ trong doanh nghiệp KH&CN là 5 triệu đồng/tháng, một số doanh nghiệp có kết quả sản xuất, kinh doanh tốt thu nhập của cán bộ, nhân viên bình quân đạt trên 10 triệu đồng/tháng…Để hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc đăng ký chứng nhận doanh nghiệp KH&CN, Bộ KH&CN đã giao Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp KH&CN hướng dẫn các biểu mẫu, tài liệu có trong hồ sơ đăng ký chứng nhận doanh nghiệp KH&CN hay đơn giản hóa việc yêu cầu giải trình quy trình ươm tạo và làm chủ công nghệ để hỗ trợ cán bộ các Sở KH&CN, các doanh nghiệp thuận lợi trong quá trình tiếp cận. 

Khảo sát cho thấy có một số lượng lớn các doanh nghiệp gặp khó khăn trong quá trình đăng ký chứng nhận doanh nghiệp KH&CN với các kết quả KH&CN do doanh nghiệp tự đầu tư toàn bộ kinh phí nghiên cứu hoặc nhận chuyển giao. Để tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp này, việc xây dựng quy trình công nhận các kết quả khoa học và công nghệ được hình thành từ nguồn kinh phí ngoài ngân sách nhà nước đang được triển khai. Khi quy trình này được ban hành và áp dụng sẽ góp phần thúc đẩy sự hình thành một số lượng lớn các doanh nghiệp KH&CN, hỗ trợ các doanh nghiệp KH&CN tiếp cận các chính sách ưu đãi thuế, góp phần làm tăng việc huy động các nguồn vốn xã hội cho hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.

Nhà nước sẽ có chính sách khuyến khích doanh nghiệp tăng cường đầu tư cho KH&CN. Ảnh Nguyễn Hạnh

Quy định mới của Luật KH&CN về giao quyền sở hữu, quyền sử dụng các kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ có sử dụng ngân sách nhà nước cho tổ chức chủ trì, doanh nghiệp KH&CN đang được triển khai tích cực. Khi Thông tư hướng dẫn về thủ tục giao quyền đối với kết quả nghiên cứu được ban hành sẽ thúc đẩy nhanh việc hình thành các doanh nghiệp khoa học và công nghệ tại các viện nghiên cứu, trường đại học và các tổ chức KH&CN khác.

Bên cạnh việc hoàn thiện các quy định điều chỉnh về doanh nghiệp KH&CN trong lĩnh vực KH&CN, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đang chủ động phối hợp với các Bộ ngành khác để đưa quy định về doanh nghiệp KH&CN vào các văn bản pháp luật thuộc các lĩnh vực doanh nghiệp, đầu tư, đất đai, thuế ... nhằm đảm bảo sự thống nhất trong hệ thống các quy định liên quan đến doanh nghiệp KH&CN và đảm bảo cơ chế thực thi đồng bộ chính sách, pháp luật thuộc phạm vi quản lý của các ngành khác nhau.

Để thúc đẩy sự phát triển các doanh nghiệp KH&CN, trong thời gian qua, Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp KH&CN đã đẩy mạnh việc thực hiện các chính sách ưu đãi hỗ trợ đối với doanh nghiệp KH&CN như: làm việc với cơ quan thuế để tháo gỡ khó khăn cho một số doanh nghiệp trong quá trình tiếp cận ưu đãi thuế; phối hợp với các đơn vị chức năng của Bộ Tài chính, Bộ Tài nguyên và Môi trường để có thể đưa doanh nghiệp KH&CN vào đối tượng hưởng miễn, giảm tiền thuê đất tại dự thảo các văn bản hướng dẫn Luật Đất đai 2013 tạo cơ sở pháp lý cho việc triển khai chính sách quan trọng này vào thực tế. Việc nghiên cứu, tìm hiểu, tiếp cận các nguồn vốn tín dụng ưu đãi cho hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ của các doanh nghiệp KH&CN cũng là một nhiệm vụ quan trọng trong thời gian tới để có thể hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi cho các dự án nghiên cứu, đổi mới công nghệ khi mà doanh nghiệp khó tiếp cận các ngân hàng thương mại cho các dự án có nguy cơ rủi ro như hoạt động R&D. Các chương trình hỗ trợ của Quỹ phát triển KH&CN quốc gia, Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia, Quỹ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư) và các chương trình quốc gia khác cũng cần xác định doanh nghiệp KH&CN là đối tượng chủ yếu hướng tới của các dự án hỗ trợ.

Truyền thông KH&CN nói chung, đặc biệt truyền thông về doanh nghiệp KH&CN nói riêng có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc hình thành lực lượng doanh nghiệp KH&CN tại các địa phương. Vì vậy, trong thời gian tới, Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp KH&CN sẽ tăng cường công tác phổ biến các chính sách về doanh nghiệp KH&CN thông qua các hội thảo, tập huấn tại các tỉnh/thành phố, giới thiệu chính sách qua các chương trình truyền hình, kết hợp linh hoạt với các triển lãm sản phẩm KH&CN tại các viện nghiên cứu, trường đại học. Tiếp tục đẩy mạnh hoạt động Triển lãm các sản phẩm KH&CN tiêu biểu tại các viện nghiên cứu, trường đại học nhằm quảng bá các sản phẩm KH&CN tiêu biểu, kết nối doanh nghiệp với các viện, trường để thúc đẩy sự hình thành các doanh nghiệp KH&CN.