Đây là ý kiến của nhiều nhà khoa học tại hội thảo “Nhân tài với thịnh suy đất nước” do Hội Khoa học phát triển nguồn nhân lực - nhân tài Việt Nam tổ chức ngày 27/9. Tại hội thảo, TS Nguyễn Văn Hùng, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu khoa học Dân vận, Ban Dân vận Trung ương đã đề xuất nhiều giải pháp đổi mới chính sách cán bộ và xây dựng chế độ, chính sách trọng dụng và đãi ngộ nhân tài khoa học - công nghệ.

TS Nguyễn Văn Hùng cho rằng, năng khiếu về khoa học công nghệ bắt nguồn từ trí thông minh, sáng tạo và niềm đam mê, khám phá, chứa đựng nhiều yếu tố bẩm sinh, tự nhiên và thường bộc lộ khá sớm, thậm chí ngay từ lứa tuổi học sinh phổ thông, bởi vậy cần được phát hiện và tạo điều kiện phát triển.

Các nhà khoa học công nghệ có thể phân thành hai loại chính: các học giả, nhà lý luận – thường hoạt động giảng dạy, nghiên cứu khoa học (tài năng lý luận) và các nhà sáng chế, ứng dụng - thường hoạt động trong lĩnh vực nghiên cứu triển khai, ứng dụng và sản xuất (tài năng sáng chế, ứng dụng). Việc thực hiện quy trình phát hiện đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng nhân tài KH-CN phải qua các bước, các giai đoạn (phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng…) công khai, minh bạch và khách quan. Cụ thể việc trọng dụng nhân tài phải thực hiện được 5 giải pháp thiết yếu.

Thứ nhất, tạo môi trường khoa học. Đảm bảo điều kiện tốt cho hoạt động đào tào, nghiên cứu, ứng dụng và sáng chế khoa học - công nghệ, đảm bảo các điều kiện cần thiết về nguồn nhân lực cũng như về pháp lý, chính trị, tổ chức để cho nhà khoa học tài năng có thể phấn đấu vươn lên sáng tạo, đổi mới, đề xuất được các giải pháp đột phá để phát triển khoa học, công nghệ.

Thứ hai, trọng dụng nhân tài. Mạnh dạn sử dụng, giao trọng trách, nhiệm vụ lớn và tạo điều kiện để các nhà khoa học - công nghệ thử thách trong môi trường sáng tạo và đem sức lực, trí tuệ cống hiến cao nhất, tốt nhất, tương xứng với tài năng của mình. Các nhà khoa học công nghệ có thể được bổ nhiệm các chức vụ quản lý đơn vị chuyên môn như chủ nhiệm bộ môn, chủ nhiệm khoa, trưởng phòng nghiên cứu, trưởng phòng thí nghiệm trọng điểm, liên ngành, giám đốc trung tâm nghiên cứu khoa học… Những nhà khoa học công nghệ có năng lực nổi bật về quản lý, lãnh đạo có thể được bổ nhiệm giữ các chức vụ lãnh đạo, quản lý chủ chốt ở các cơ quan khoa học công nghệ quan trọng của đất nước.

Thứ ba, coi trọng đãi ngộ về tinh thần. Đánh giá đúng, công bằng năng lực và cống hiến của các nhà khoa học có tài thông qua hệ thống đánh giá: văn bằng, học vị, khả năng và thành tích hoạt động, lao động nghề nghiệp, nhất là giá trị sáng tạo của họ; biểu dương tôn vinh cống hiến của các nhà khoa học bằng những danh hiệu vinh dự, xứng đáng và các phần thưởng cao quý của Nhà nước và nhiều hình thức động viên, khích lệ ở địa phương, cơ quan, đơn vị hoặc trên các phương tiện thông tin đại chúng…

Thứ tư, đãi ngộ về vật chất. Ưu đãi về lương, cơ chế trích thưởng thông qua lợi nhuận giá trị sản phẩm khoa học khoa học công nghệ, chế độ thù lao, các nhu cầu sinh hoạt (nhà ở, phương tiện đi lại, điều kiện làm việc…) phù hợp với tài năng và đóng góp cho xã hội, đất nước; có phần thưởng vật chất xứng đáng đối với những đóng góp có giá trị cao cho phát triển kinh tế xã hội.

Thứ năm, có cơ chế bảo vệ nhân tài. Các nhà khoa học thường có những ý tưởng sáng tạo, độc đáo, táo bạo, cải cách nên có thể bị cản trở, đố kỵ. Hơn nữa cũng là đối tượng quan tâm, thu hút, lôi kéo của các thế lực bên ngoài, do đó cần có cơ chế bảo vệ thích hợp, đảm bảo cho nhân tài được làm việc trong môi trường an toàn, toàn tâm, toàn ý cho hoạt động sáng tạo.