Ảnh minh họa

Nhân 1,3,4-oxadiazole là một khung sườn quan trọng cho việc phát triển các loại thuốc mới với nhiều hoạt tính dược lý hấp dẫn. Các công trình nghiên cứu về dẫn xuất 1,3,4-oxadiazole cho thấy hợp chất này có tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn (Kadi et al., 2007), kháng nấm (Kumar, 2010), hạ huyết áp (Bankar et al., 2009), chống co giật (Kashaw et al., 2010), kháng ung thư (Liu et al., 2012) và chống lao (Rajender and Sukhbir (2012)). Nhiều dẫn xuất 1,3,4-oxadiazole có hoạt tính cao được tổng hợp và phát triển thành thuốc. Chính vì những tác dụng dược lý quý đó mà các dẫn xuất 1,3,4-oxadiazole được nhiều nhà hóa học quan tâm nghiên cứu.

Có nhiều phương pháp khác nhau để tổng hợp nên cấu trúc nhân 1,3,4-oxadiazole như acyl hóa dẫn xuất carbohydrazide dưới sự có mặt của tác nhân POCl3 (Zheng et al., 2003), từ các carboxylic acid và benzohydrazide sử dụng tác nhân Deoxo-Fluor (Kangani et al., 2006), đóng vòng diacylhydrazine sử dụng SOCl2 (Martin et al., 2007). Nhìn chung, các phương pháp này vẫn còn một số hạn chế về điều kiện phản ứng cũng như sử dụng các tác nhân phản ứng có tính độc hại. Do đó, đề tài hướng tới phương pháp tổng hợp 1,3,4-oxadiazole đơn giản và hiệu quả hơn. Tác nhân oxy hóa iodine có vai trò quan trọng trong tổng hợp hữu cơ, hứa hẹn sẽ mang lại lợi ích kinh tế cao với chi phí thấp và ít độc. Gần đây, I2 đã được sử dụng thành công để tổng hợp các dẫn xuất indole và oxazole.

Trong nghiên cứu này, phương pháp chính được dùng là sử dụng iodine làm tác nhân oxy hóa tạo vòng 1,3,4-oxadiazole từ acylhydrazone dưới sự hiện diện của potassium carbonate trong dung môi dimethyl sulfoxide (DMSO). Các dẫn xuất 1,3,4- oxadiazole tổng hợp được hứa hẹn là những ứng viên đầy tiềm năng trong việc nghiên cứu phát triển các loại thuốc kháng khuẩn. 1,3,4-Oxadiazole có nhiều hoạt tính sinh học bao gồm kháng khuẩn, kháng nấm, kháng viêm, giảm đau, hạ lipid máu, kháng ung thư, chống co giật, chống đái tháo đường, kháng virus và chống loét. Trong nghiên cứu này, hai dẫn xuất 2-phenyl-5-(3,4,5-trimethoxyphenyl)-1,3,4-oxadiazole (6a) và 2-(4-methoxy-6-methylnaphthalen-2-yl)-5-phenyl-1,3,4-oxadiazole (8b) đã được tổng hợp thành công với hiệu suất rất cao. Phương pháp tổng hợp được sử dụng là phản ứng ghép vòng dẫn xuất acylhydrazone tạo nhân 1,3,4-oxadiazole sử dụng iodine làm tác nhân oxy hóa dưới sự hiện diện của potassium carbonate. Các điều kiện của phản ứng này cũng áp dụng tốt với chất nền là acylhydrazone thô thu được từ sự ngưng tụ giữa aldehyde và hydrazide. Đánh giá hoạt tính kháng khuẩn của hai dẫn xuất (6a) và (8b) cho thấy hai hợp chất này có khả năng kháng lại ba chủng vi khuẩn: Escherichia coli, Staphylococcus aureus và Bacillus cereus.