Dược liệu Đông y nhập lậu "bủa vây" người Việt. (Ảnh minh họa)

Dược liệu đông y nhập lậu không phải câu chuyện quá mới mẻ nhưng việc trong thời gian ngắn cơ quan chức năng liên tục bắt giữ hàng loạt vụ vận chuyện thuốc bắc nhập lậu vào Việt Nam khiến người tiêu dùng đặt dấu chấm hỏi về chất lượng thuốc đông y trên thị trường.

Từ những vụ bắt giữ của cơ quan chức năng cho thấy, thủ đoạn chủ yếu của các đối tượng là tìm khu vực xa cửa khẩu, hẻo lánh, lợi dụng đêm tối đưa hàng lậu từ bên kia biên giới qua hàng rào vào Việt Nam, sau đó thuê cư dân biên giới vận chuyển hàng vào sâu trong nội địa đưa về các tỉnh phía sau tiêu thụ. Khi phát hiện thấy lực lượng chức năng, các đối tượng sẵn sàng bỏ lại hàng hóa và tháo chạy. Thậm chí, có những đối tượng dùng xe khách để chở nguyên liệu thuốc bắc nhập lậu nhằm trốn tránh sự kiểm soát của lực lượng chức năng.

Điển hình mới đây, Cục Quản lý thị trường (QLTT) Tuyên Quang có văn bản đề nghị cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an tỉnh Tuyên Quang tiếp nhận hồ sơ, tang vật, phương tiện để điều tra theo quy định vụ vận chuyển thuốc đông y không có hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc xuất xứ hợp pháp lớn nhất từ trước tới nay. Trước đó, Đội QLTT số 1 thuộc Cục QLTT Tuyên Quang tiến hành kiểm tra phương tiện vận tải mang nhãn hiệu HYUNDAI MIGHTY DONGVANG biển kiểm soát 22C-064.37 vận chuyển hàng hoá là nguyên liệu thuốc đông y không có hoá đơn chứng từ.

Làm việc với Đội QLTT số 1, bà Đặng Thị Duyên có địa chỉ thường trú tại xóm 10, xã Lang Quán, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang thừa nhận là người chịu trách nhiệm đối với hàng hoá. Đồng thời, bà Duyên khẳng định toàn bộ hàng hoá chở trên xe ô tô 22C-064.37 là do bà thuê ông Bùi Việt Hùng vận chuyển. Bà Duyên cũng tự nguyện giao nộp phần hàng hoá còn lại được cất giữ tại nhà. Tổng số hàng hóa bà Duyên giao nộp trên 13 tấn nguyên liệu thuốc đông y gồm: kỷ tử, xuyên khung, sinh địa, bạch truột, bạch thược, xuyên quy.

Cũng theo lời khai của bà Duyên, tất cả số hàng trên đều không có hoá đơn chứng từ theo quy định. Một số hàng hoá được chứa đựng trong bao bì có chữ Trung Quốc. Bà Duyên khai nhận đã nhập lô hàng trên từ Trung Quốc về tiêu thụ. Đội QLTT số 1 đã tạm giữ toàn bộ lô hàng và phương tiện ô tô biển kiểm soát 22C-064.37 để xác minh làm rõ vụ việc. Đồng thời tiến hành khảo sát giá và tổ chức họp định giá đối với hàng hoá, tang vật là nguyên liệu nguyên liệu thuốc đông y nêu trên. Ban đầu đã xác định trị giá của lô hàng trên 2,7 tỷ đồng.

Qua xem xét thấy vụ việc có dấu hiệu tội phạm, tội buôn lậu, Cục QLTT Tuyên Quang đã có văn bản đề nghị Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an tỉnh Tuyên Quang tiếp nhận hồ sơ, tang vật, phương tiện để điều tra theo quy định của pháp luật.

Cũng liên quan đến hiện tượng trên, cách đây ít hôm lực lượng QLTT tỉnh Lạng Sơn phát hiện và bắt giữ số lượng lớn nguyên liệu thuốc bắc do các đối tượng nhập lậu đưa vào nội địa tiêu thụ. Cụ thể, Tổ QLĐB huyện Lộc Bình thuộc Đội QLTT số 3 phối hợp với Công an huyện phát hiện xe ô tô biển kiểm soát 12A-047.20 đang trên đường lưu thông từ hướng khu nhà thờ thị trấn Lộc Bình, huyện Lộc Bình ra thành phố Lạng Sơn.

Tại thời điểm kiểm tra, lực lượng QLTT phát hiện trên phương tiện đang vận chuyển một số bao tải dứa, chứa các nguyên liệu khô. Phối hợp với lực lượng chức năng kiểm đếm trực tiếp đoàn kiểm tra thấy số hàng hóa gồm 140kg quả mộc qua, cam thảo, không có hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc. Đoàn kiểm tra đã tiến hành tạm giữ phương tiện, hàng hóa và làm việc với lái xe để làm rõ các tình tiết liên quan đến vụ việc.

Tiếp đến, Đội QLTT số 3 cùng các lực lượng chức năng khác của tỉnh Lạng Sơn phát hiện và bắt giữ 350kg nguyên liệu thuốc bắc được tập kết tại khu vực biên giới. Qua kiểm tra thực tế, số nguyên liệu thuốc bắc này gồm mộc qua, bách hoa xà, cỏ kim ngân và đại hoàng. Cùng thời điểm, Đồn Biên phòng cửa khẩu Chi Ma cũng thu giữ 130 kg nguyên liệu thuốc bắc do các đối tượng bỏ lại khi phát hiện thấy có sự kiểm soát của lực lượng chức năng...

Hiện nay, trung bình mỗi năm cả nước sử dụng khoảng 60 nghìn tấn dược liệu các loại vào việc chế biến vị thuốc y học cổ truyền. Tuy nhiên, Việt Nam mới chỉ tự cung cấp được 25% nguyên liệu để phục vụ sản xuất thuốc trong nước; còn lại 75% vẫn phải phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu.

Điều đáng nói, phần lớn lượng dược liệu trên thị trường được đưa về từ Trung Quốc theo đường phi mậu dịch, gây khó khăn cho công tác quản lý chất lượng. Trong nhiều lần kiểm nghiệm, cơ quan chức năng còn phát hiện không ít loại dược liệu nhập khẩu đã bị chiết xuất hút hết hàm lượng tinh chất, chỉ còn là củi rác. Thậm chí, một số cơ sở sản xuất thuốc đông y lợi dụng việc xông lưu huỳnh với hàm lượng vượt quá quy định cho phép để thuốc bắc không bị mốc, có màu sáng đẹp, bất chấp nguy hiểm liên quan đến sức khỏe người tiêu dùng.

Theo các chuyên gia y tế, sử dụng dược liệu đông y nhập lậu, dược liệu không rõ nguồn gốc có thể khiến người dùng bị di chứng nặng nề, thậm chí có những trường hợp phải nhập viện trong tình trạng nguy kịch như suy tim, suy gan, thận, nhiễm trùng huyết, tử vong. Điều đáng nói là những loại dược liệu này được quảng cáo như "thần dược" với tác dụng và công dụng hữu hiệu. Có nạn nhân đã mang họa vì sử dụng dược liệu đông y không đúng cách. Đặc biệt có loại tân dược nhưng lại mạo danh thảo dược để bán ra thị trường bằng phương pháp đa cấp.

Hiện nay, vẫn chưa có quy định nào về hàm lượng độc tố cho phép, hóa chất bảo quản… nên hầu hết các vi phạm liên quan đến dược liệu đều xử lý chưa đủ sức răn đe. Vì vậy, để quản lý, kiểm soát thị trường đông dược, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, các ngành chức năng cần có quy định cụ thể về hàm lượng và chế tài mạnh hơn để xử lý các mặt hàng dược liệu nhập lậu, hàng giả và hàng kém chất lượng.

Hà My