Sản phẩm có thông tin nguồn gốc xuất xứ rõ ràng là nhu cầu cần thiết của người tiêu dùng.

Từ thực tế đó, đòi hỏi sớm có quy định chuẩn hóa hoạt động truy xuất nguồn gốc hàng hóa, cũng như các giải pháp công nghệ đáp ứng các tiêu chuẩn về truy xuất hàng hóa.

Trung tâm Mã số, mã vạch quốc gia (Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng) cho biết, hiện nay, nhiều người dân không hiểu phải truy xuất nguồn gốc như thế nào là đúng, mà chỉ hiểu mơ hồ rằng truy xuất nguồn gốc là một sản phẩm có mã QR. Có khoảng 95% số sản phẩm đang được bày bán ở các siêu thị cũng như các cửa hàng được gắn mã QR và được quảng bá đó là truy xuất nguồn gốc. Nhưng thực tế như vậy mới chỉ là truy xuất thông tin, không phải là truy xuất nguồn gốc, vì thông tin đơn giản, ít ỏi, chỉ có nơi sản xuất, công dụng của sản phẩm, người tiêu dùng sẽ không phân biệt được sản phẩm đó là thật hay giả. Thậm chí, có những sản phẩm có dán tem truy xuất, nhưng khi truy xuất thì không có thông tin gì hiện lên.

Bên cạnh đó, nhiều đơn vị hiện đang cung cấp giải pháp truy xuất, nhưng mỗi đơn vị có một hướng khác nhau, chưa có quy định rõ ràng thống nhất về truy xuất nguồn gốc. Nhiều cơ sở, doanh nghiệp sử dụng mã QR để cung cấp thông tin về sản phẩm và gọi đó là tem truy xuất nguồn gốc, tuy nhiên hoạt động truy xuất thông qua tem truy xuất này chưa được chuẩn hóa về nội dung và hình thức.

Tem truy xuất này mới chỉ sử dụng được hệ thống mã nội bộ, chưa đáp ứng đúng yêu cầu truy xuất, như: chưa kết nối được với các cơ quan quản lý, không có khả năng mở để các bên tham gia hệ thống truy xuất nguồn gốc này có thể tham gia vào các hệ thống truy xuất nguồn gốc khác, không kết nối được với các hệ thống truy xuất nguồn gốc của các nước khác trên thế giới.

Ðể thúc đẩy hoạt động truy xuất nguồn gốc hàng hóa, Bộ Khoa học và Công nghệ đang dự thảo thông tư hướng dẫn thực hiện về truy xuất nguồn gốc theo tiêu chuẩn truy tìm nguồn gốc của Hiệp hội Mã số châu Âu (GS1). Theo đó, truy xuất nguồn gốc chuẩn phải bảo đảm các yếu tố:

Thứ nhất, có thông tin về chuỗi liên kết giá trị sản phẩm. Khi truy xuất nguồn gốc phải truy được sản phẩm đó có quá trình hình thành như thế nào, vận chuyển ra sao, đồng thời thấy được toàn bộ chuỗi quá trình mà tất cả các đơn vị tham gia vào việc tạo ra sản phẩm.

Thứ hai, thông tin của sản phẩm khi truy xuất phải thể hiện giống như đã công bố lưu hành.

Thứ ba, cần có sự chuẩn hóa, kiểm tra, giám sát của bên thứ ba trong toàn bộ chuỗi quá trình tạo ra sản phẩm đó.

Thứ tư, cần có nhật ký điện tử về toàn bộ quá trình hình thành ra sản phẩm. Những tài liệu này để chứng minh quá trình tạo ra cũng như luân chuyển sản phẩm có bảo đảm an toàn hay không.

Ðồng thời, một số giải pháp công nghệ đã được xây dựng để giải quyết các bất cập hiện nay và đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc hàng hóa theo tiêu chuẩn quốc tế. Thí dụ, hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản (NBC-Trace) do Trung tâm Mã số, mã vạch quốc gia tiên phong xây dựng theo chuẩn quốc tế phù hợp với sản phẩm, hàng hóa trong nước và phục vụ xuất khẩu.

Theo ông Bùi Bá Chính, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Mã số, mã vạch quốc gia,  phần lớn người tiêu dùng mong muốn hàng hóa phải minh bạch, rõ ràng về thông tin sản phẩm. Hệ thống NBC-Trace cho phép mỗi tài khoản đăng ký sử dụng có thể thực hiện quản trị toàn bộ quá trình sản xuất - sơ chế - bán hàng trên hệ thống. Toàn bộ quá trình sản xuất từ mua vật tư, theo dõi quá trình chăm sóc, phun thuốc, bón phân, thu hoạch, sơ chế, vận chuyển đều được ghi nhật ký điện tử. Ðặc biệt, hệ thống được công nhận bởi tổ chức mã số, mã vạch quốc tế GS1, cho phép kết nối thông tin toàn bộ với các đơn vị trong hệ sinh thái về truy xuất nguồn gốc và mã số, mã vạch sản phẩm.

Nhiều doanh nghiệp cho rằng, thời gian tới, Nhà nước cần có quy định cụ thể, rõ ràng về truy xuất nguồn gốc, rà soát, đánh giá đơn vị nào đang xây dựng phù hợp với quy định và có đủ năng lực xây dựng các giải pháp truy xuất nguồn gốc. Tiếp đó là phải có quy định cụ thể về các đơn vị có năng lực kiểm tra, đánh giá về truy xuất nguồn gốc cũng như thực hiện đúng quy trình đánh giá về truy xuất nguồn gốc.

Khi tất cả các quy định đều rõ ràng, bắt buộc mọi người thực hiện, có sự giám sát của cơ quan nhà nước thì lúc đó việc thực hiện truy xuất nguồn gốc sẽ diễn ra thuận lợi, sản phẩm làm ra sẽ có giá trị cao do chất lượng đã được chứng minh. Ðiều này còn làm nên thương hiệu hàng Việt Nam xuất khẩu, tạo sự tin tưởng của người tiêu dùng.

Báo Nhân Dân