Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc: Phải cơ cấu lại mạnh mẽ ngành công nghiệp, phải bám vào tăng năng suất, áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ, tham gia sâu và có hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu

Đây là yêu cầu của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đối với ngành công thương tại Hội nghị tổng kết tình hình thực hiện nhiệm vụ năm 2020 và triển khai kế hoạch năm 2021 ngành Công Thương, diễn ra ngày 7/1/2021, tại Hà Nội.

Chuỗi cung ứng cho những ngành sản xuất chủ lực được nâng cao

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, 2020 là năm với nhiều khó khăn, thách thức lớn, tác động và ảnh hưởng rất nặng nề không chỉ đối với nước ta mà còn đối với toàn thế giới. Đặc biệt, đại dịch Covid-19 đã tác động đến mọi phương diện của đời sống kinh tế - xã hội đất nước, đặt ra nhiều khó khăn, thách thức và áp lực rất lớn đối với việc thực hiện các mục tiêu phát triển của đất nước.

Tuy nhiên, với quyết tâm cao và nỗ lực phấn đấu, chúng ta vẫn hoàn thành khá toàn diện các mục tiêu, nhiệm vụ đã đề ra với nhiều điểm mới vượt trội và dấu ấn nổi bật. Việt Nam là quốc gia hiếm hoi duy trì được tăng trưởng dương 2,91%, chúng ta đã thực hiện thành công ”mục tiêu kép” vừa phòng chống đại dịch Covid-19, vừa duy trì tăng trưởng kinh tế.

Bên cạnh đó, về sản xuất công nghiệp, mặc dù gặp nhiều khó khăn do tác động của đại dịch Covid-19 nhưng vẫn đạt mức tăng trưởng tích cực, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng chung của nền kinh tế. Giá trị tăng thêm toàn ngành công nghiệp tăng 3,36%, tuy thấp hơn mức tăng của cùng kỳ năm trước (8,86%) nhưng vẫn tăng cao hơn so tốc độ tăng trưởng chung của nền kinh tế. Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tiếp tục là động lực tăng trưởng của toàn ngành công nghiệp tăng khoảng 5,82%, các ngành công nghiệp chủ lực như: điện tử, dệt may, da giày... là yếu tố chính đóng góp vào phát triển của ngành công nghiệp Việt Nam.

Mặc dù gặp nhiều khó khăn do tác động của đại dịch COVID-19 nhưng sản xuất công nghiệp vẫn đạt mức tăng trưởng dương; duy trì được sản xuất, xuất khẩu, tạo việc làm và thu nhập cho người lao động. Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tiếp tục là động lực tăng trưởng của toàn ngành công nghiệp.

Đáng chú ý, xuất khẩu vẫn giữ nhịp độ tăng trưởng cao trong bối cảnh kinh tế thế giới chịu ảnh hưởng nặng nề từ dịch Covid-19. Trong khi xuất khẩu của các nước trong khu vực đều giảm so với năm trước, xuất khẩu của Việt Nam vẫn đạt được mức tăng trưởng với kim ngạch xuất khẩu ước đạt trên 281,5 tỷ USD, tăng 6,5% so với năm 2019. Cơ cấu hàng hóa xuất khẩu tiếp tục cải thiện theo chiều hướng tích cực, giảm hàm lượng xuất khẩu thô, tăng xuất khẩu sản phẩm chế biến, sản phẩm công nghiệp, phù hợp với lộ trình thực hiện Chiến lược phát triển xuất nhập khẩu hàng hóa thời kỳ 2011 - 2020, định hướng đến năm 2030, tạo điều kiện cho hàng hóa Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.

Xuất siêu ghi nhận mức kỷ lục 19,1 tỷ USD. Mức xuất siêu năm 2020 cao hơn năm 2019 (10,87 tỷ USD), gấp hơn 9 lần so với năm 2017 (2,11 tỷ USD) và gấp gần 11 lần so với năm 2016 (1,78 tỷ USD).

Thủ tướng đánh giá, trong bối cảnh khó khăn chung do Covid-19, Việt Nam đã chuyển đổi thành công phương thức xúc tiến thương mại tại thị trường trong nước và nước ngoài trên các nền tảng công nghệ thông tin và kỹ thuật số. Các hoạt động xúc tiến thương mại (XTTM) trực tuyến đã giúp doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam tiết kiệm chi phí mà vẫn duy trì và phát triển quan hệ với đối tác nước ngoài, hệ thống tham tán thương mại Việt Nam ở nước ngoài, góp phần hỗ trợ các địa phương, bà con nông dân tiêu thụ nông sản kịp thời vào mùa trong hoàn cảnh không thể thực hiện hoạt động XTTM trên thực tế ở nước ngoài, qua đó góp phần vào thành tích xuất khẩu của cả nước năm 2020. Thương mại điện tử phát triển mạnh, trở thành kênh phân phối quan trọng.

Đặc biệt, hội nhập kinh tế quốc tế đạt được nhiều kết quả quan trọng. Đến nay, Việt Nam đã ký kết 15 Hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó năm 2020 có 2 Hiệp định quan trọng được ký kết và đưa vào thực thi là Hiệp định EVFTA và RCEP, chúng ta cũng hoàn tất đàm phán và ký kết Hiệp định UKVFTA để đưa vào thực thi ngay từ ngày đầu tiên của năm 2021. Như vậy, trong giai đoạn 5 năm, Việt Nam đã ký được 4 FTA lớn là CPTPP, EVFTA, RCEP, UKVFTA- Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu rõ.

Tăng năng suất, áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ

Mặc dù đạt được những thành tựu đáng ghi nhận trong năm vừa qua, tuy nhiên Thủ tướng lưu ý ngành công thương tiếp tục tập trung xử lý, khắc phục một số vấn đề. Đó là, đối với sản xuất công nghiệp, ngành công nghiệp mũi nhọn quốc gia còn thiếu và yếu, đặc biệt là ngành công nghiệp do chính doanh nghiệp Việt Nam làm chủ. Tăng trưởng một số ngành công nghiệp chưa ổn định, thiếu bền vững.

Ngày càng nhiều doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu nhưng vẫn còn ở mắt xích có giá trị thấp. Các liên kết ngành vẫn còn mới manh nha, manh mún, khiến cho sức cạnh tranh chưa cao, đóng góp còn hạn chế. Một số ngành công nghiệp trọng điểm và truyền thống của một số địa phương đang bị suy yếu sức tăng trưởng trong khi nhiều địa phương vẫn chưa có ngành công nghiệp mũi nhọn thực sự.

Xuất khẩu tăng mạnh nhưng nhập khẩu vẫn còn lớn, nhiều ngành công nghiệp vẫn chưa chủ động nguồn cung cấp trong nước. Thành phần kinh tế trong nước vẫn còn nhập siêu lớn. Tính đa dạng hóa về thị trường và sản phẩm chưa cao. Lợi thế cạnh tranh của hàng Việt Nam chủ yếu vẫn dựa trên giá cả chứ chưa phải dựa trên giá trị. Một số ngành công nghiệp tiềm ẩn ô nhiễm môi trường, nguy cơ xử lý môi trường sẽ rất tốn kém trong tương lai.

Đặc biệt nhiều dự án lớn chưa được khởi công. Chưa có nhiều thương hiệu quốc gia tầm cỡ. Nhiều quốc sản của Việt Nam vẫn chưa hiện diện trên bản đồ thế giới. Hiện chưa có một chiến lược quốc gia đưa hàng từ nông thôn lên thành thị. Công nghiệp ít có sự lan tỏa đến thu nhập, sức cầu của nền kinh tế. Hàng Việt Nam trong các siêu thị vẫn còn lép vế so với hàng có nguồn gốc nhập khẩu.

Trước bối cảnh đó, Thủ tướng đề nghị ngành công thương cần xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách với tầm nhìn dài hạn, nhất quán, tạo ra môi trường thuận lợi, đồng bộ hướng vào tăng năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của ngành. Tạo lập hệ thống đòn bẩy kinh tế hợp lý, ổn định và dài hạn để thúc đẩy phân bổ và sử dụng nguồn lực xã hội chủ yếu theo nguyên tắc cơ chế thị trường.

Nâng cao năng suất nội ngành của các ngành công nghiệp; phát triển ngành công nghiệp phải giảm phụ thuộc vào lợi thế không bền vững của nguồn tài nguyên như dầu thô, dầu mỏ, thay vào đó phải chuyển ngành công nghiệp dựa trên khai thác tự nhiên sang nền công nghiệp dựa trên nền tảng sáng tạo lấy khoa học công nghệ làm động lực và nền tảng cạnh tranh.

Phải coi doanh nghiệp là trung tâm đổi mới sáng tạo, là trọng tâm của sự phát triển ngành công thương để tiếp tục tạo ra thay đổi, nâng cao sức cạnh tranh bằng việc tạo ra môi trường thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp tốt hơn nữa trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

Cơ cấu lại mạnh mẽ ngành công nghiệp, phải bám vào tăng năng suất, áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ, đặc biệt là ứng dụng thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, đồng thời, chú trọng phát triển công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp sản xuất linh kiện, cụm linh kiện nhằm tham gia sâu và có hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Ngành Công Thương cần thực hiện đồng bộ, hiệu quả các giải pháp thúc đẩy xuất khẩu, theo dõi sát diễn biến tình hình để có đối sách phù hợp. Chú trọng phát triển thị trường trong nước theo chiều sâu, phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại, gian lận xuất xứ hàng hóa; phát huy vai trò của các hiệp hội ngành hàng, người tiêu dùng. Làm tốt hơn nữa công tác thị trường, bao gồm cả dự báo, cân đối cung cầu, cả phát triển thị trường mới và đặc biệt là xây dựng thương hiệu hàng hóa Việt Nam…

Năm 2021, Quốc hội giao chỉ tiêu tăng trưởng GDP là 6%. Chính phủ phấn đấu đạt tăng trưởng 6,5% với các động lực tăng trưởng chính là xuất khẩu, tiêu dùng, đầu tư. Thủ tướng đề nghị ngành công thương cần có những giải pháp quyết liệt, cụ thể để “cỗ xe tam mã” này tiếp tục phát huy trong năm 2021 với quy mô lớn hơn, góp phần vào tăng trưởng kinh tế đất nước.

Lê Kim Liên