Phát biểu khai mạc hội nghị, Giáo sư David Jackson - Viện Nghiên cứu Cold Spring Harbor Laboratory Hoa Kỳ cho biết, mục tiêu của hội nghị lần này nhằm tạo ra một diễn đàn để chia sẻ những tiến bộ khoa học mới nhất trong lĩnh vực chỉnh sửa gen trên cây trồng, từ những phát triển công nghệ đột phá đến các giải pháp bền vững nhằm nâng cao năng suất nông nghiệp, đảm bảo an ninh lương thực và môi trường bền vững. Hội nghị cũng là cơ hội chia sẻ thông tin và kết nối các các nhà nghiên cứu, chuyên gia, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý trong lĩnh vực chỉnh sửa gen nói riêng và công nghệ sinh học nông nghiệp nói chung.

Giáo sư David Jackson - Viện Nghiên cứu Cold Spring Harbor Laboratory Hoa Kỳ phát biểu tại hội nghị.

TS Đỗ Tiến Phát - Trưởng phòng Phòng Công nghệ Tế bào Thực vật, Viện Công nghệ Sinh học cho biết thêm: Chúng tôi rất vinh dự khi có được sự tham gia của những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu chỉnh sửa gen trên toàn cầu. Chia sẻ và những hiểu biết sâu sắc của họ sẽ giúp những người tham dự hội thảo có cái nhìn đúng đắn và toàn diện hơn về tiềm năng nghiên cứu chỉnh sửa bộ gen trên thực vật và những giá trị mà công nghệ này mang lại trong thực tế ngành nông nghiệp và tầm nhìn phát triển bền vững. Tổ chức tại Việt Nam lần này, chúng tôi kỳ vọng hội nghị không chỉ là cơ hội trao đổi thông tin cho các nhà khoa học trong nước với các chuyên gia đầu ngành quốc tế mà còn tạo điều kiện để các đơn vị liên quan trong ngành cùng trao đổi phương thức tiếp cận và quản lý phù hợp cho việc ứng dụng giải pháp cây trồng này tại nước ta.

Các diễn giả chia sẻ tại hội nghị.

Tại hội nghị, đã có gần 20 bài trình bày được chia thành 4 phiên do các diễn giả đến từ nhiều quốc gia như như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Úc, Nhật Bản, Đức, Hàn Quốc, Ấn Độ, Philippines… và Việt Nam báo cáo. Các bài trình bày đã giải thích cụ thể hơn về bản chất khoa học cũng như cơ chế chỉnh sửa gen trên thực vật cùng những nghiên cứu mới nhất trên những cây trồng quan trọng như lúa gạo, đậu tương, cà chua, mía đường… Các diễn giả cũng đặc biệt nhấn mạnh những tính trạng nổi bật mà công nghệ chỉnh sửa gen có thể tạo ra cho cây trồng đó là cải thiện chất lượng và nâng cao khả năng chống chịu với điều kiện thời tiết bất thuận. Tại Việt Nam, các nhà khoa học hiện tại cũng đang nghiên cứu và bước đầu thành công trong việc tạo ra lúa gạo có khả năng chịu hạn và kích thích tăng trưởng.

Bên cạnh chia sẻ những thông tin khoa học, hội nghị cũng có một phiên riêng để cập nhật về quy định pháp lý và cách thức tiếp cận trong việc quản lý cây trồng chỉnh sửa gen trên thế giới hiện nay. Cập nhật từ các báo cáo cho thấy đã có nhiều quốc gia trên thế giới hoàn thiện hướng dẫn pháp lý đối với cây trồng chỉnh sửa gen; trong đó các quốc gia châu Mỹ, Úc là những nước đi đầu. Châu Á được xem là khu vực đi sau, nhưng lại là nơi có tốc độ nghiên cứu và ứng dụng công nghệ chỉnh sửa gen tăng trưởng vượt bậc trong những năm gần đây, bằng chứng là số lượng các nghiên cứu của châu Á và đặc biệt tại Trung Quốc đang dẫn đầu thế giới. Do đó, rất nhiều nước châu Á hiện nay đã hoàn thiện khung pháp lý cho các loại cây trồng này.

Xu hướng chung trong những hướng dẫn pháp lý của các quốc gia thuộc châu Mỹ và châu Á là cởi mở và có tính dự báo để thích ứng với tốc độ phát triển công nghệ mới; đồng thời cần dựa trên đánh giá khoa học để đảm bảo an toàn cho con người, vật nuôi và môi trường. Các quốc gia này đều đưa ra những khái niệm và phân loại cụ thể đối với các loại cây trồng chỉnh sửa gen. Theo đó, nếu cây trồng chỉnh sửa gen cuối không chứa DNA ngoại lai thì sẽ được xem xét đánh giá và quản lý như cây trồng truyền thống. Mặc dù không phải châu lục có các chính sách ban đầu cởi mở với cây trồng chỉnh sửa gen, tuy nhiên Ủy ban châu Âu hiện đang đề xuất thay đổi chính sách quản lý theo xu hướng chung. Một số nước quốc gia tại châu Phi cũng đã hoàn thiện hướng dẫn pháp lý hoặc đang đệ trình đề xuất quản lý pháp lý đối với cây trồng chỉnh sửa gen.

Theo báo cáo của Giáo sư Phạm Văn Toản - Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, nước ta hiện đã hoàn tất các định hướng và cơ sở pháp lý cho việc ứng dụng cây trồng công nghệ sinh học, coi đây là một giải pháp quan trọng trong phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững. Tuy vậy cho tới nay, Việt Nam vẫn chưa có hướng dẫn pháp lý cụ thể cho việc đánh giá và quản lý cây trồng chỉnh sửa gen.

Từ những năm 1980, năng suất nông nghiệp của Việt Nam đã có tốc độ tăng trưởng nhanh, đóng góp đáng kể vào an ninh lương thực quốc gia và nâng cao vị thế cạnh tranh của nông sản Việt trên thị trường quốc tế. Mặc dù vậy, Việt Nam vẫn đang phải đối mặt với rất nhiều thách thức từ biến đổi khí hậu và môi trường. Ngân hàng Thế giới đã xếp Việt Nam là 1 trong 5 quốc gia có nguy cơ bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi hiện tượng nóng lên toàn cầu trong tương lai. Trong những năm gần đây, ứng dụng công nghệ sinh học trong nông nghiệp đã có ​​những tiến bộ vượt bậc giúp chúng ta hiểu sâu hơn về bộ gen thực vật và đưa ra các giải pháp đổi mới cây trồng để góp phần giải quyết những thách thức toàn cầu. Trong số các công nghệ đó, chỉnh sửa gen là một công cụ nổi bật khi đã cho phép các nhà khoa học lai tạo giống cây trồng tạo ra những tính trạng cải tiến một cách chính xác, hiệu quả và nhanh chóng hơn bao giờ hết. Sự ra đời của CRISPR-Cas9 và các kỹ thuật chỉnh sửa gen khác đã mở ra nhiều khả năng thú vị cho các nhà nghiên cứu trên toàn thế giới tạo ra các giống cây trồng có hàm lượng dinh dưỡng cao, có khả năng chống chịu và phát triển tốt trong điều kiện khí hậu thay đổi và thời tiết bất thuận. Khi công nghệ này tiếp tục phát triển, nó hứa hẹn sẽ chuyển đổi nền nông nghiệp to lớn và đảm bảo một tương lai bền vững cho các thế hệ tương lai.