Đam mê chưa đủ

Chia sẻ về sự thành công của mình, TS Võ Xuân Vĩnh, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam cho biết, ngoài nỗ lực của bản thân, cần có những nhân tố đó là có nền tảng gia đình vững vàng (người bạn đời ủng hộ, tài chính đủ lo cho cuộc sống) và chính sách hợp lý về sử dụng cán bộ của cơ quan sử dụng lao động trực tiếp.

Tuy nhiên, đam mê, kiên định với những gì mình đã lựa chọn là điều kiện quan trọng nhất nếu muốn làm khoa học thành công, dù rằng, theo TS Kiên điều này có thể hơi “hâm hấp” với thời cuộc).

Điều này cũng được TS Đinh Cao Kiên, Đại học Ngoại thương Hà Nội chia sẻ. Theo TS Kiên, ngoài sự nỗ lực và cố gắng của bản thân, thành công của một nhà khoa học có phụ thuộc rất lớn vào môi trường làm việc. Nếu các nhà khoa học được hoà mình vào một môi trường làm việc thân thiện và hợp tác, họ sẽ có nhiều cơ hội để chia sẻ và học tập. Đây chính là những tiền đề tuyệt vời để đưa ra các ý tưởng nghiên cứu mới và nhào nặn những ý tưởng này trở thành những đóng góp có ý nghĩa. Tuy nhiên, may mắn cũng là một yếu tố góp phần vào sự thành công của mỗi một con người, trong đó có cả những nhà khoa học.

TS Kiên cho biết: “Thời gian làm việc của tôi tại Việt Nam chưa nhiều, nhưng trong thời gian qua tôi nhận được sự giúp đỡ rất nhiều từ Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội, nơi tôi công tác. Trường đã tạo điều kiện rất nhiều cho tôi làm việc và nghiên cứu. Ngoài ra, Trường cũng đã cố gắng tạo ra một môi trường làm việc tốt cho các nhà khoa học, nhất là những người trẻ được thể hiện khả năng của mình”.

Còn với TS Hoàng Mai Hà, Viện Hóa học, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam thì có cách nhìn khác khi cho biết: Nghiên cứu khoa học là công việc, như bao công việc khác. Vậy nên, hãy cố gắng hoàn thành công việc của mình một cách tốt nhất. 

“Tôi tin rằng nghiên cứu là cái nghiệp, cái duyên của cuộc đời. Cứ coi việc chọn con đường nghiên cứu khoa học như một cuộc kết hôn mà mình chắc chắn phải đi suốt cuộc đời, và chắc chắn, không hề bằng phẳng. Lời khuyên của tôi là, những ai vượt qua được giai đoạn đầu khó khăn trong công tác nghiên cứu, tự cảm thấy mình có đam mê và năng lực thì nên theo con đường này. Bởi, nghiên cứu khoa học chân chính thì không ai có thể giàu được”- TS Vĩnh chia sẻ.

Khó khăn: áng trường ca không có hồi kết

TS Võ Xuân Vĩnh  đã ví von một cách hóm hỉnh như vậy về những khó khăn của nhà khoa học trẻ trên con đường nghiên cứu. Theo TS Vĩnh, chính sách không thiếu nhưng tại sao lại thực hiện muộn vậy?

Nói về thực trạng này, TS Đinh Cao Kiên cho rằng, chế độ đãi ngộ cho công tác nghiên cứu khoa học của chúng ta còn thấp. Song, không phải vì thể mà ý chí và quyết tâm của người trẻ bị thui chột bởi “Nên nghiên cứu và tìm kiếm những gì xã hội cần, doanh nghiệp cần. Chúng ta làm khoa học nhưng cũng phải có địa chỉ để áp dụng những kết quả nghiên cứu của mình. Khi có những định hướng nghiên cứu như vậy thì những khó khăn trong quá trình thực hiện dường như sẽ ít làm ảnh hưởng đến động lực nghiên cứu của chúng ta”- TS Kiên lạc quan.

Về vấn đề đãi ngộ, TS Hoàng Mai Hà  bày tỏ quan điểm: các bạn trẻ đang ngày càng thực dụng và thực tế hơn trước. Thực tế là các cơ quan nghiên cứu ngày càng trở nên thiếu hấp dẫn và không thu hút được nhiều sinh viên giỏi, đam  mê khoa học. Để khắc phục điều này, một số Viện nghiên cứu đã có cách riêng để thu hút nhân lực khoa học giỏi. Ví dụ như  Viện Hóa Học có chế độ tuyển thẳng các Tiến sỹ tốt nghiệp ở nước ngoài và một số sinh viên tốt nghiệp đại học xuất sắc. “Tuy nhiên, tôi lo rằng thế hệ nhà khoa học trẻ chúng tôi khó có thể theo kịp thế hệ cha chú, chứ chưa nói đến chuyện tiếp cận với thế giới”- TS Hà nói.

Hoặc như Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam đang áp dụng hệ đề tài cấp cơ sở (cấp Viện) theo hướng ưu tiên các nhà nghiên cứu trẻ. Yêu cầu đặt ra là đào tạo, coi sự nghiêm túc và chất lượng là trên hết. Với chính sách này, cán bộ trẻ của Viện đang được đào tạo bài bản.

Điểm nổi bật là các nhà khoa học trẻ đều ghi nhận vai trò của Bộ KH&CN trong việc tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho hoạt động nghiên cứu khoa học. Các chính sách trong nghiên cứu khoa học ngày được hoàn thiện theo hướng tạo thuận lợi hơn cho các nhà khoa học. Các giải thưởng cũng góp phần khích lệ thế hệ trẻ đam mê nghiên cứu. Sự ra đời của NAFOSTED là một thành công lớn của Bộ. Tuy nhiên, các nhà khoa học trẻ cũng kiến nghị,  cần đưa vào thực tế ngay các chính sách đã được ban hành, đồng thời giải thưởng nghiên cứu khoa học cũng nên áp dụng cho tất cả các ngành, không riêng khối khoa học tự nhiên.