Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển đã kết luận như vậy sau hội nghị giám sát: "Hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển khoa học, công nghệ nhằm thúc đẩy CNH,HĐH, giai đoạn 2005-2015 và định hướng phát triển giai đoạn tới, trong đó chú trọng đẩy mạnh công nghệ hỗ trợ và cơ khí chế tạo" tổ chức ngày 12/8. Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, đại diện thường vụ Quốc hội, Ủy ban Khoa học công nghệ và Môi trường của Quốc hội và đại diện nhiều bộ, ngành đã tham dự hội nghị.

Thiếu cơ chế chính sách đủ mạnh hỗ trợ ứng dụng sản phẩm

Tại hội nghị, thừa ủy quyền Chính phủ, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh đã trình bày báo cáo nêu rõ về tình hình ban hành chính sách pháp luật giai đoạn 2005-2015 đầy đủ và hoàn thiện. Chất lượng văn bản quy phạm pháp luật ngày càng được nâng cao, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành. Trong giai đoạn này, đã có 2 Chiến lược phát triển khoa học và công nghệ được ban hành. Việc thực hiện các mục tiêu đề ra trong chiến lược góp phần nâng cao tiềm lực, đổi mới cơ chế quản lý, thúc đẩy hoạt động khoa học và công nghệ, đóng góp thiết thực và hiệu quả vào phát triển kinh tế - xã hội và sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Theo Bộ trưởng Chu Ngọc Anh, với Chiến lược phát triển khoa học và công nghệ giai đoạn 2011-2020 sau hơn ba năm triển khai thực hiện, nhiều mục tiêu của Chiến lược đến năm 2015 cơ bản đã đạt được hoặc có khả năng đạt được vào năm 2020 như: Giá trị sản phẩm công nghệ cao và sản phẩm ứng dụng công nghệ cao đóng góp vào Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) giai đoạn 2011-2013 với tỷ trọng lần lượt là 11,7%; 19,1% và 28,7%, tạo đà cho việc hoàn thành chỉ tiêu 45% vào năm 2020. Tốc độ đổi mới công nghệ, thiết bị giai đoạn 2011-2014 đạt 10,68%/năm, đạt mục tiêu chiến lược đề ra là 10-15%/năm giai đoạn 2011-2015.

Giai đoạn 2005-2015, nhiều cơ chế, chính sách mới về KH&CN đã được ban hành, trong đó có các văn bản tạo ra đột phá, đổi mới sâu sắc và toàn diện. Việc ban hành các cơ chế này tạo môi trường để KH&CN phát triển, góp phần tích cực vào phát triển chung của kinh tế - xã hội đất nước.

Báo cáo cũng nêu rõ những đóng góp trực tiếp của KH&CN vào từng lĩnh vực cụ thể khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, khoa học công nghệ... Theo đó, hiện KH&CN đã góp phần thúc đẩy tốc độ tăng trưởng của ngành. Bình quân giai đoạn 2001-2010 đạt trên 15%/năm, các năm từ 2011-2014 gần 6,09%/năm, giá trị gia tăng công nghiệp luôn tăng cao hơn tốc độ tăng GDP.

Các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp, y tế... KH&CN cũng góp phần rõ nét trong việc nghiên cứu, ứng dụng các kết quả vào thực tiễn cuộc sống. Người dân ngày càng được hưởng cuộc sống tiện nghi hơn nhờ việc ứng dụng các kết quả nghiên cứu mới vào việc khám chữa bệnh, các dịch vụ...

Mặc dù vậy, Bộ trưởng Chu Ngọc Anh cũng thẳng thắn nêu những phần còn hạn chế trong đó đặc biệt nhấn mạnh về việc thiếu những cơ chế chính sách đủ mạnh để hỗ trợ ứng dụng sản phẩm nghiên cứu, chưa có cơ chế chính sách hỗ trợ bảo đảm bù đắp rủi ro trong nghiên cứu, ứng dụng các kết quả nghiên cứu.

"Sự gắn kết giữa các Viện nghiên cứu, Trường đại học với các doanh nghiệp trong quá trình thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ còn hạn chế, không ít các sản phẩm nghiên cứu vẫn gặp rất nhiều khó khăn về ứng dụng và phát triển sản phẩm. Kinh phí đầu tư cho hoạt động nghiên cứu ứng dụng, thử nghiệm so với nhu cầu của ngành cơ khí chế tạo, công nghiệp hỗ trợ còn hạn chế" - Bộ trưởng Chu Ngọc Anh nêu.

Làm rõ đóng góp của KHCN

Phát biểu tại hội nghị, ông Lê Quốc Doanh – Thứ trưởng Bộ NNPTNT cũng nêu thêm đóng góp của KH&CN đối với ngành nông nghiệp. Trong đó Việt Nam đã nghiên cứu và sản xuất nhiều giống lúa có năng suất cao. Trong 10 năm vừa qua sản lượng lúa tăng nhanh. Riêng năm 2015 sản lượng lúa đạt 45,6 triệu tấn thóc/cả nước. Cà phê có 620.000ha, năng suất cao gấp 3 lần thế giới. Nhiều giống cà phê do Việt Nam nghiên cứu chọn tạo được thế giới đánh giá rất cao.

Giải trình thêm trước Ủy ban thường vụ Quốc hội, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam bày tỏ niềm vui khi các thành viên Đoàn giám sát của Quốc hội chia sẻ với Chính phủ cũng như những người làm công tác quản lý KH&CN trong điều kiện thực tiễn hiện nay, đầu tư cho KH&CN chưa được như mong muốn. Nhiều khó khăn vướng mắc về cơ chế tài chính dù đã được tháo gỡ nhưng vẫn còn rất nhiều điểm vướng. Các đầu tư hiện vẫn còn dàn trải.

Phó Thủ tướng cũng đồng tình cần phải có giải pháp quyết liệt, tháo gỡ khó khăn để KH&CN thực sự là động lực phát triển của đất nước. Trong đó việc công khai, minh bạch từ quy trình xét duyệt, nghiệm thu đến ứng dụng các kết quả nghiên cứu được Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh và yêu cầu Bộ KH&CN đẩy mạnh.

Trước những ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Chu Ngọc Anh cho rằng, về đầu tư ngân sách cho KHC&N thời gian qua dù chưa đủ 2% GDP nhưng thực sự Đảng và Nhà nước đã rất quan tâm. Thừa nhận nhiều nhiệm vụ còn trăn trở vì đầu tư chưa tới ngưỡng, song Bộ trưởng Chu Ngọc Anh cho rằng sắp tới làm sao sử dụng hiệu quả nhất đầu tư đã có theo hướng tập trung đúng, trúng mục tiêu quốc gia.

Về những vấn đề còn tồn tại như việc đẩy mạnh cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm theo tinh thần Nghị định 115 và nay là Nghị định 54, Bộ trưởng Chu Ngọc Anh cho biết sẽ có hướng giải quyết kịp thời để các tổ chức KH&CN công lập nhanh chóng triển khai các đề án đã xây dựng.

Việc ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn cũng được cải thiện nhanh chóng. Nếu như trước đây các nhiệm vụ nghiên cứu không quy định sau sản xuất thử nghiệm sẽ ứng dụng tiếp thì hiện nay cơ chế chính sách đã điều chỉnh. Cụ thể Thông tư 14/2014 về việc "Thu thập, đăng ký, lưu giữ và công bố thông tin về nhiệm vụ KH&CN" được ban hành, toàn bộ phần nghiệm thu các đề tài cấp quốc gia, cấp bộ được chuyển về thông báo xem đã nối với địa chỉ nào, ứng dụng ra sao.

Đánh giá cao báo cáo của Chính phủ và đoàn giám sát, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho rằng vấn đề quan trọng là phải đề xuất được giải pháp để tháo gỡ những vấn đề tồn tại đã được nêu lên trong báo cáo giám sát, Ủy ban thường vụ cần có Nghị quyết đề xuất với Quốc hội sửa các vấn đề liên quan đến Luật và quá trình tổ chức thực hiện để đưa KH&CN cũng như công nghiệp hỗ trợ, cơ khí chế tạo đi vào cuộc sống.

Theo đó ông Hiển đề nghị Phó Thủ tướng chỉ đạo các bộ ngành phối hợp với đoàn giám sát kiến nghị sửa đổi hệ thống pháp luật, cụ thể vào từng điều luật của Nghị định hay bộ luật để hoàn chỉnh trình vào kỳ họp thứ 3 của UB thường vụ Quốc hội vào tháng 9 tới.