Trong nghiên cứu khoa học ở Việt Nam, vẫn chưa có một phương án cụ thể để xử lý những trường hợp không thành công, theo mặt khoa học. Điều này đã khiến giới khoa học đặt kỳ vọng vào Văn bản số 690/TTg-KGVX của Thủ tướng, hy vọng rằng nó sẽ giúp giải quyết vấn đề này.

Hướng dẫn sinh viên nghiên cứu khoa học tại Trường Đại học Phenikaa.

Bản chất rủi ro trong nghiên cứu khoa học

Nghiên cứu khoa học luôn mang theo rủi ro. GS.TS Lê Huy Hàm, nguyên Viện trưởng Viện Di truyền nông nghiệp, đã chỉ ra rằng, mặc dù nghiên cứu có thể thành công, nhưng thường gặp phải rủi ro từ việc không có điều kiện để áp dụng sản phẩm mới, hoặc không đủ trình độ, kinh phí để triển khai. Một ví dụ cụ thể là nghiên cứu về chỉnh sửa gene trên cây trồng tại Viện Di truyền nông nghiệp, mặc dù đã đạt được thành công trong phòng thí nghiệm nhưng không thể áp dụng do các nước xuất khẩu chưa chấp nhận lúa chuyển gene.

Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính và Kế hoạch (Bộ Khoa học và Công nghệ) Nguyễn Thị Thu Hiền nhấn mạnh, rủi ro trong nghiên cứu khoa học không chỉ là thất bại, mà còn mang lại giá trị tham khảo lớn. Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt cũng nhấn mạnh rằng nghiên cứu không thể luôn thành công, và việc coi thất bại là lãng phí sẽ làm suy giảm động lực sáng tạo của các nhà khoa học.

Sẽ có cơ chế

Văn bản số 690/TTg-KGVX do Thủ tướng Phạm Minh Chính ban hành đã mở ra cơ hội cho việc ban hành các cơ chế mới, chấp nhận rủi ro và thất bại trong nghiên cứu khoa học, cũng như gỡ bỏ các rào cản hành chính. Bộ Khoa học và Công nghệ đang tiến hành sửa đổi các thông tư quy định về quản lý nghiên cứu khoa học và công nghệ để bảo đảm tính liên thông và đồng bộ.

GS.TS Lê Huy Hàm và GS Phan Tuấn Nghĩa đều đánh giá cao vai trò của các hội đồng khoa học trong việc quản lý rủi ro, và khuyến khích việc tin tưởng và giao trọng trách cho các nhà khoa học. Bộ đã bãi bỏ các quy định khắt khe về nghiệm thu không đạt trong hai năm tiếp theo, nhấn mạnh tính đặc thù và rủi ro trong nghiên cứu khoa học và công nghệ.